— Бердім. Айт.
— К?ке? Батыр Баян шап?ан елде жал?ыз анам ?ал?ан еді. Мені ?кетіп бара жат?анда, жер бауырлап жатып: «??лыным, мені? а? батамды алмай ерге шы?па!» деп е?іреп ?алып еді. Ана тілегін а?тау?а ант беріп едім. Сол антымды орындау?а м?рша бер, содан кейін мен м??гі сендікпін.
Жігітті? ж?регі дір ете ?алды, ?олында?ы а? ??сыны? енді м??гі ?айып бол?алы т?р?анын сезгендей:
— Сонда мен не істеуім керек? — деді абыржып.
— Жо?, сен еште?е де істеме. Сені м?нда тастап ?зім де кете алмаймын. Кішкентай ж?регімді білегі?е шынжырлап байлап ?ой?андайсы?. Ол шынжырды ?зетін менде ??дірет жо?. Бар тілегім біреу-а?: екі ж?йрік ат ?кел. Та?ды к?тпей бізді? елге ?ашайы?. Тірі болса к?рі анамны? батасын алайы?, ?лі болса басына барып ?йбатмия ?ызыл г?л ?ояйы?. Содан кейін мен м??гі сенікімін. Жары? етпей к??і? етсе? де ?мір-ба?и ризамын. Тек ж?зі?ді к?ріп, ма?айы?да ж?рсем бол?аны.
??ша?ында т?р?ан жас с?луды? к?зінен а??ан ысты? жасы жігітті? албырт ж?регін ?ор?асындай бал?ытып жіберді. Ерлікті, ?ділеттікті арман еткен бала жігітке д?л осы с?тте ?ызды? ?иыла айт?ан бір с?зі д?ниедегі е? ?ділетті, е? ?асиетті с?з боп естілді. ??ралайды? ана тілегін орындау?а р??сат ет деген ?тінішінен оны? ?аншалы? п?к, адал, ?асиетті жан екенін б?рын?ысынан да арты? сезіне т?сті. Д?л осы с?тте ?ыз?а еріп, ту?ан елін тастап жау жа?ына ?ашу — ел-ж?рты кешпейтін ?ылмыс саналатыны есіне де келмеді. Тек с?йген жарыны? адамгершілікке жататын к?н?сіз тілегін тезірек орындауды борыш санады. Ол ?зін енді сонау м?лдір аспанда к?з жетпес шы??а к?теріліп бара жат?ан ?ырандай сезінді.
— Тілегі?ді тегіс ?абылдадым, — деді ??лшынып. — Темір?азы? туа мені осы арада к?т. Ел жат?анша жыл?ы?а барып ?ос к?ре?ді ?стап ?келем.
Ноян у?десінде т?рды. Батыр Баянны? Т?лпарк?гінен осал со?пас ?ос к?ре?ге мініп, б?лар Темір?азы? туа: «У?, алла, жолымызды о? ете к?р», — деп о?т?стікке ?арай «шу!» деп ж?неп берді.
?ос к?ре?ді т?нде Ноянны? алып кеткенін, ауыл адамдары с?скеде к?лге жыл?ы келгенде бір-а? білді. Ауылда Ноян да, ??ралай да болмай шы?ты. ?ос к?ре?ге арнал?ан шоланда?ы к?міс ер-то?ым да жо? екені аны?талды. ?арса??а б?ркіт салу?а шы??ан ??сбегі та? атып бара жат?анда, Іле жа?та?ы Жо??ар еліне ?арай шауып бара жат?ан екі салт аттыны к?ріпті, Ноянны? ??ралайды? аз?ыруына еріп, Жо??ар еліне ?аш?анына енді ешкім шек келтірмеді. ?анша ?иналса да амалы жо?, ауыл а?са?алы, б?л хабарды Батыр Баян?а барып жеткізді.
— Ер К?кше, Ер ?осай, Батыр Баян, Уа?ты? аруа?ын к?кке к?теріп еді?дер, — деді ?ария, — сендер к?кке к?терген жалауды Ноян бала жерге т?сіріп т?р. ?кімін ?зі? айт, амалын ?зі? тап!
Жо??ар ?ызыны? бір к?ле ?ара?анынан періште де жолынан таятынына шек келтірмеген Батыр Баян ?айтарып еште?е с?ра?ан жо?. Кесел болып іште жат- ?ан к?йігі, еліні? намысы, жал?ыз інісінен айрылу ?аупі — б?рі-б?рі жан-жа?ынан ?аба?ан иттей ?амалап жан сезімін астан-кесте? етті… Батыр Баян енді бір-а? шешімге то?тады. Бір ?ыз ?шін елін сат?ан ?ара бетті ?алайда ?ол?а т?сіріп, ?зі жазалама? болды. Сауыт- сайман киместен, керегеде ілулі т?р?ан ?ыпша? сада?ы мен сауыт б?зар ?ос жебе салын?ан ?орамса?ты жалпа? к?міс белдігіне байлай сап ?йден атып шы?ты. ?немі белдеуде т?ратын Т?лпарк?гіне міне сала, б? да о?т?стікке ?арай шаба ж?нелді.
Ешкім то?та деген жо?.
Батыр Баян ?за? шапты. О?таудай боп жарал?ан Т?лпарк?к тер шы??ан сайын ?арыштай т?сті. Т?с ауа Жолды?зек деген жерге тая?анда, алдында?ы екі ?араны к?рді. Б?л — Ноян мен ??ралай еді. ?ос к?ре? ?анша ж?йрік бол?анмен, то? к?йінде ?за? шабыс?а шыдамай, опты?ып, болдыра баста?ан. ?ыз бен жігіт арттарынан ??й?ытып келе жат?ан жал?ызды бай?ады. Батыр Баян екенін айтпай таныды. Атыны? шап?ан екпініне ?арап, батырды? ?атты ашулы екенін де ??ты.
— А, ??дай, ??т?ара к?р! — деп, ??ралай тебіне т?сті.
Екеуі жарыса шауып, Жолды?зекке таяп ?алды. Б?л бір ба?ытсыз жер еді. ??нарсыз, сорта?. Б?л арада б?рынды-со?ды талай адамны? ?аны т?гілген. Сол себептен де б?л ?зекті Асан ?ай?ы «Жолды?зек» демей, «?анды?зек» деп ата?ан. Осы жаман атынан шошып Аты?ай руы со??ы кезде б?л араны жайламайтын бол?ан.
Осы ?анды?зекке келіп ?ал?анын к?рген жас Ноян бір с?мды??а душар боларын сезді. ?аш?анмен ??тылмасын бай?ады да, атыны? басын тежеп, то?тай ?алды.
— ??ралай, е? болмаса сен ??тыл! — деді ол Жо??ар ?ызына. — То?тама, шаба бер, не болса да ?зім к?рейін…
Ноян атынан секіріп т?сіп, а?асына ?арсы ж?рді. Сада?ын кезене ананы? шауып келе жат?ан т?рінен шошынып, жас жігіт ?алтырап кетті.
— К?ке, кешір! — деді к?зі жаута?дап, а?асы ар?ан бойы тая?анда.
Біра? д?л осы с?тте атыны? басын тартпастан ??й?ытып жетіп келген ашулы Баян ыза?а шыдай алмай, ?ыпша? сада?ын тартып ?алды. Баш??рт т?сілімен істелген с?йір ?шты сауыт б?зар ?айы? жебе жас Ноянны? д?л ж?рек т?сынан кеп ?адалды, жас жігіт тіл ?ату?а да шамасы келмей ?шып т?сті.
— К?кежан, не істеді?? — деп, ??ралай атыны? басын б?рып ?айта шапты.
Екі к?зі ?анталап кеткен Батыр Баян ?зе?гісіне шірене беріп, сада?ын екінші рет тартты. Ноянны? т?сына жетіп ?ал?ан ?ыз ат ?стінен ?алпа?тай ?шып с?йген жігітіні? жанына сыл? етті. ?ызып ал?ан Т?лпарк?кпен ора?ыта шауып ?зер дегенде то?татып, Батыр Баян да кейін б?рылды.
К?лімсіреген ишаратын жо?алтпай, боп-боз боп ?ліп кеткен інісін к?ргенде, ашумен не істегенін енді т?сініп, ?кіре жылап Ноянны? ?стіне ??лады. Екі бетінен аймалап с?йіп, ?лден уа?ытта барып басын к?терді. Екі к?зден жасы сор?алап, інісіні? басында тізерлеп ?за? отырды. Тек бір заматта ?ана жанында ы?ырсы?ан дауыс?а б?рылды. Б?л ??ралай еді. Батыр Баянны? ?зіне ?ара?анын сезді ме, ?ыз а?ыр?ы рет к?зін ашты. Бір кезде берген анты есіне т?сті ме, Батыр Баянны? егіліп жылап отыр?анын к?ріп, ?ызды? к?зінде бір ?ш?ын жалт етті де с?не ?алды. Ол енді ешбір кексіз, ашусыз, Баян?а жалбарына ?арады.
— К?кежан, — деді ?нін ?зер-?зер шы?арып, — жал?ыз тілегім, Ноян екеумізді? арамыз?а топыра? салмай, бірге к?міп кеті?із…
Осылай деді де, сонау талмаусырап батып бара жат?ан к?н к?зімен талас?андай, ?ара жерге к?муге ?имайтын ?айран с?лу ??ралай к?зін ж?мып, о д?ниеге ж?ре берді.
?з ?олымен ?лтірген ?ос аяулысыны? басында сол?ылдай жылап Батыр Баян ?за? отырды. Тек та? сыз берген кезде ?ана, беліндегі болат ?анжарымен тере? етіп к?р ?азып, араларына бір уыс топыра? салмай, ?ос ба?ланын жер ??ша?ына беріп атына ?онды.
Батыр Баян аулына ?айтып келіп, ешкімге л?м-мим деп тіл ?атпай, а? ?рып, ?ш к?н бойы жер бауырлап жатып алды. Тек т?ртінші к?н дегенде орнынан т?рып, Уа? руыны? біраз батыр жігіттерін ертіп, Абылай ша?ыр?ан Телік?лге беттеді.
… Са?ынып к?ткен батыры келгенде, Телік?л ма?айында жат?ан ?алы? ?ол м?з-мейрам боп ?уанды. Тек оны? с?зектен т?р?андай сар?айып кеткен ж?зін к?ріп та? ?алды.
— Неге кешікті?? — деп с?ра?ан Абылай?а ?ана ?анды о?и?аны бастан-ая? баяндай кеп:
— Ел намысы бір кешірмес а?атты? іс істетті, — деді.
Аяушылы?ты білмейтін Абылай:
— Жо?алт?аны? к?п болса да ?кімі? адал екен. Халы? намысы ер ??нынан арты? деді, — ?ай?ы? тек ?зі?дікі… Ал ата жолы б?ріміздікі. Одан тайма?аны? — б?л б?рімізді? абыройымыз.
Абылай батырды? бетіне ?арамай, алыста?ы к?кжиекке тесіле к?з жіберіп, ?лденеге ойланып ?алды.
— И?, Абылай с?лтан, сіз ?ділетін айтып т?рсыз, — деді Баян к?рсініп, — біра? мені? ж?регімде жазылмас жара ?алды ?ой. Оны? емі — тек ?ан т?гу ?ана… ?ан?а — ?ан!
— Ондай ерлікке к?н ерте?-а? туады, — деді Абылай. — Ер жігіт ?з жарасын ?р?ашан да жау ?анымен жазар болар.
Абылай сол к?ні ?білм?мбет ханмен а?ылдасып алды да, Кіші ж?з ?скерлеріні? келуін к?тпестен, ?алден Церен ?олында?ы Т?ркістан у?лиеті мен Сырды? сонау Арал?а дейін баратын т?менгі жа?ында?ы ?алаларды Жо??ардан ?айтып алу жоры?ына аттану?а б?йры? берді. Б?л ?шінші жыл то?санны? екінші айыны? бас шенінде, с?рсенбіні? с?тті к?ні болды. ?аза?ты? сол кездегі ата?ты батырлары мен Абылай баста?ан ?ыры? мы??а таяу ?алы? ?ол теріскейден к?нгейге лап ?ойды.
Б?л жол?ы жоры? ?ш ж?зді? басыны? бір мол ?осыл?ан жоры?ы еді. Осы сапар Абылай?а да ?лкен абырой ?перді. ?ол ?ш сала?а б?лініп, бір саласын жасы келіп ?алса да ?скери істе ?олбасшылы? т?жірибесі
