Б?гінгі же?істен рухтан?ан Абылай ерте?іне де шабуылды ?зі бас?арма? боп, сауытын киіп, ?скер алдына шы?а беріп еді, Б??ар жырау:
— Ажалмен ойнама, с?лтаным. Ш?лмек к?нде сынбайды, бір-а? рет сынады. Б?гінгі? арты?! — деді.
— Ер жігітті? серігі т?уекел демеп пе еді?, Б??ар а?а?
— Ж?з т?уекелді? бір т?убесі болар. Кешегі т?уекелі?е б?гін т?убе ет.
Абылай бірдеме деп келе жатыр еді. Б??ар жырау:
— ?аза?та Абылай біреу-а?, ал ?ытайда Пуделер к?п, — деді ?олын жо?ары к?теріп, — ??дай мені? тілегімді к?нде бере береді дейсі? бе, жетер енді!
Жалпы к?шпелі елдерді? салты бойынша жырау, а?ын дегендерді? ?адірі халы? алдында ?те жо?ары ба?аланатын. Жырау ар?ылы ру к?семдері ?здері ба?ынышты хан, с?лтандар?а ?кпелерін де жеткізетін. Б?кіл ел-ж?ртыны? м??-м??тажын жо?та?ан м?ндай жыраулармен е? тегеурінді хандарды? ?здері де санасатын.
… Б?гінгі ?рыс кешегіден де ?иын?а т?сті. ?лген, тірілгеніне ?арамай, ?ытай сыпайлары ?міршілеріні? б?йыруымен ?сті-?стіне шабуыл?а шы?ты. ??лынжалды сада?тарын шірене тарт?ан ?аза? жігіттеріні? жебесінен алды??ысы о??а ?шса, артында?ылары ?ліктерін басып ?тіп, ал?а ?арай ?мтыла берді. ?ытай ?скері ?аза? жігіттерін та?ы да ы?ыстыра бастады. Осындай бір шабуылда, ?ызып кеткен Б??ар жырау:
— Кеше ??дай он тілегімді бергенде, б?гін бір тілегімді бермей ме? — деп жау шебіне ?арсы шаба ж?нелген. Абылай «то?та» деуге де ?лгермей ?алды. Бір заматта Б??ар о? ?олыны? ?арынан о? тиіп, ?з кісілеріні? жанына ?зер жетті. Б??арды Абылай елге ?айтарып, ?асына енді Т?ті?ара жырауды алды.
Абылай т?р?ан ?ыземшек биік шо?ыны? басынан к?з жететін адыр-?ыр?а беттері тегіс к?рінеді. Оны? ?асында ?азір т?рт-а? адам бар: ?анай, Бекболат, Т?ті?ара ж?не Сырымбет батыр. ?зге батырларды? б?рі де майдан даласында.
?ыра?ы к?зді Абылай ар?ы белестен та?ы бір лек ?ытай ?скеріні? т?мен т?сіп келе жат?анын к?рді. ??дай?а ш?кір, ?йтеуір ?лі Чжао Хойды? к?к найзалы атты ?скеріні? ша?ы шы??ан жо?.
«Б?гін кешегідей емес шабуылдары ана??рлым б?се?, сір? Чжао Хойды? атты ?скерін к?тіп т?р-ау, — деді ішінен Абылай, — б?лендей ?ауіп туа ?оймас».
Абылай к?нбатыс жа??а б?рылды. Та? ат?алы уа?ыт м?лшерін де бай?амапты, к?н бесіндіден е?кейіп бара жатыр екен. Бірдеме айтпа? боп ол енді ?анай?а ?арай беріп еді, кенет басында?ы ?алпа?ы анадай жерге ?шып т?сті. Абылай жалт б?рылды. ?алпа?ы жерде жатыр. Таз?араны? тайла? ж?ні ?адал- ?ан жеріне ?а?аз байлан?ан ?озы жаурын сада? о?ы ?алпа?ты? д?л айыр ?шына кеп шаншылыпты. Абылай жылдамыра? ?имылдап ?алпа?ын жерден ?зі к?терді. ?а?азын ж?лып алды да, жебені ла?тырып жіберіп, о? тескен ?алпа?ын айналдыра ?арап шы?ты. Егер жебе т?рт елідей т?мен тигенде, Абылай с?лтан б?л д?ниеге жо? екен.
— Япырмай, ?андай мерген еді! — деді ол кім болса да ?алпа?ына д?л тигізгеніне та? ?алып. С?йтті де ?олында?ы ?а?аз?а к?з ж?гіртті. ?демі ?ріппен ?лдекім: «Абылай, са? бол, б?гін т?нде к?зетші бір жа?ыны? сені ?лтірмек. ?айсы екенін аны? білмеймін» деп жазыпты. «О? сол жа?ымнан атыл?андай болып еді, кім де болса, ?з ?скерімні? ішіндегі бір дос-жар кісі жаз?ан болды», — деді Абылай ішінен, ?а?азды ?п-уа? етіп жыртты да ла?тырып жіберді.
Абылайды? ?а?азды о?ы?анын к?ріп, с?п-с?р боп т?сі ?ашып кеткен Бекболат би:
— Жа?сылы? па, жар?ыным? — деді.
— Ж?й ?шейін… Жауды ?ашан же?еміз деп с?райды. Сір? ?рыстан шарша?ан біреу болар.
?рине, Бекболат Абылайды? с?зіне сенген жо?, біра? одан ?рі ?азбаламады.
— Мерген-а? жігіт екен…
— Айтпа?ыз.
Абылайды? ба?ы ?скен сайын ?асы да к?бейген. О?ан б?гінгідей сада? о?ы жасырын жерден талай рет атыл?ан-ды. Т?бі Абылай хан бола ?алса, ?арама?ында?ы елдеріне биліктеріні? б?рын?ыдай ж?рмейтінін сезетін ба? к?ндес т?ре т??ымдары да о?ан жаманды? ойлай баста?ан. Б?ны білетін Абылай жанына халы??а ?адірі бар батыр, жырау, шешендерді к?бірек жинау?а тырыс?ан.
Абылай?а ?арсы биді? бірі Бекболат еді. «Хатта не жазылыпты?» деп ол бос?а с?ра?ан жо?-ты. ?кесі ?аз дауысты ?азыбектей емес, Абылай д?режесіні? б?лай к?теріле беруін ?натпайтын. Ж?не ?зіні? ?арсы екенін жасырмайтын да. Тек ел шетіне жау келе жатыр дегенді естігеннен бері ?ана райынан ?айт?ан. ?азір ?аза? елін та?ы бір апаттан алып ?алу ?шін Абылай секілді ер ж?рек, табанды адамны? со?ынан еруді Бекболат ма??л к?рген. ?ор?ынышты хабар тара?ан к?нні? ерте?інде ?з жігіттерімен Абылайды? жаса?ына келіп ?осыл?ан. Ал сол Абылай Бекболаттан сырын жасырып т?р. «Ол ?а?азда не жазылды екен? С?лтан соншама неге с?рланып кетті?» Абылай батып бара жат?ан к?нге та?ы бір ?арап ?ойды. Жау шебінен «б?гінгі ?рыс бітті» деген дабыл ?ні естілді.
— Жарайды, — деді Абылай, — б? жолы біз ш?ршіттерді? дегеніне к?нейік. Б?гінгі ?рыс осымен ая?талсын…
?аза? дауылпаздарыны? д??кілі де ке? даланы? ?стінде ?алы?тай ж?нелді. Сол-а? екен екі жа?ты? ?скері екі б?лініп, кейін ?арай серпілді. Ай туа майдан?а ат-арбалы ?лік жинаушылар келді. Майдан шекарасында екі жа?ты? к?зетші ?скерлері бір-біріне к?рінбей, жыра-сайларды б?ркеніп, т?нгі шептерін ??рды.
Абылай ?з серіктерімен шатырына ?айтты. ?аза? ?олдарыны? то?та?ан жері Іле мен К?ркірек атты ша?ын ?зенні? то?ыс?ан ал?абы болатын. Ортада Абылайды? а? ордасы. Жан-жа?ында шашырай тігілген ?зге ?олбасшы батырларды? ?йлері… Абылай аттан т?сісімен шатырына кіріп, ?стіндегі сауыттарын тастап, жайшылы?та?ы киімімен ?зін к?тіп отыр?ан ?олбасшылар ке?есіне келді. Сосын м?жілісін тез ?ткізіп, ?деттегісінен к?рі кешкі асын да ертерек ішіп, жатып ?алды.
Абылайды? жоры?та ерте т?ру жалпы ?адеті еді. Ж?не басы жасты??а тиісімен-а? тез ?йы?тап кететін… Абылай б?гін де с?йтті. Тек жартылай шешініп т?сегіне жатар алдында керегеде ілулі т?р?ан ?ылышын ?ынабынан суырып алып, жала?аш к?йінде бас жа?ына ?ойды. Сосын ?й?ы?а кетті. ?лден уа?ытта кенет к?зін ашты. Ба?ана?ы ?а?аз есіне т?сті…
Оянып ал?аннан кейін б?гін к?зетте кімдер т?р?анын білгісі келді, біра? б?л ойынан тез ?айтты. Алатын ажал болса алтын санды?ты? ішінде жатса? да, ?зірейіл ?зі табады деп ойлады ішінен. «Егер б?гінгі т?н мені? а?ыр?ы т?нім болса, т?уекел, оны да к?релік…»
Абылай біраз жатып та?ы ?йы?тап кеткен еді. ?ара киімді бір д?у адам кеудесінен баса, ?стіне кеп ??лады. ?стінен ?ара бура бас?андай, тыпыр еткізіп ?оз?алтар емес, демі бітіп т?ншы?ып ?ліп бара жатыр…
— Абылай, Абылай! — деп ?лдекім ая?ынан ж?л?ылап тарт?андай болды.
Абылай к?зін ашты. Шал?асынан жат?ан екен, бастырылып ?алыпты. ?сті-басы ?ара терге малын?ан.
— Т?с к?рді?із бе? Дауысы?ыз тым ?ор?ынышты шы?ты ?ой…
Абылай ?олын жала?аш ?ылышыны? сабына апара берді.
— Б?л ?айсы??
— Мен ?ой… Н?ржанмын.
Абылай ?ылыш сабынан ?олын кейін тартып алды. Б?л ?арауыл руынан ал?ан ортаншы ?йелі ?амшатты? ту?ан інісі еді.
— Жал?ызсы? ба?..
— Жал?ызбын… Т?н б?гін тым ?ара??ы. Орданы айнала к?зет ?ойды?. М?лік екеуміз боса?ада т?рмыз.
— ?азір ?ай мезгіл?
— Т?н ортасы ауып бара жатыр…
— Жа?сы, ?лі бір ?йы?тап т?рар уа?ыт бар екен.
— И?… ?йы?та?ыз…
Абылай ?йде жал?ыз ?алды.
?й?ысы кенет шайдай ашылды. К?ні бойы бол?ан ?рыстан ?бден шарша?ан еді, тыны?ып ?алыпты; ба?ана?ы хат та?ы есіне т?сті. Хат с?зі б? жолы ж?регіне бір т?рлі суы?, ызбарлы тиді. «Кім екен б?л хатты жаз?ан? Бір жа?ыны? ?лтірмекші деді ?ой… ?айсысы екен? Жа?ыны? дейді?.. К?зетте б?гін ?арауыл мен Аты?ай руларыны? жігіттері т?р. Олар ?асты? ойламаса керек-ті. Сонда ?айсысы болды? Айтпа?шы Н?ржан
