?ясын тастап ?ш?ан ?лсіз к?гершін…
— Жігіттер, аруды аттан т?сірі?дер! — деп Жоламан ?мір берді.
Байтабын ?зі барып, ?аза?ты? к?не салты ??рпымен А?б?кенді ат ?стінен жас баладай етіп бір ?олымен мы?ынынан ?стап, бір ?олымен шалбарлы ?ара санына тигізер-тигізбес етіп к?теріп лып еткізіп жерге ?ойды.
А?б?кенні? шашыны? кереметтігін ж?рт енді к?рді. На?ыз ?ара тол?ын т?різді т?гіліп жерге тиіп жатыр. ?ыз шашын бір ?олымен ортан белінен ?стап, аш беліне орай салды. Ол енді ?депті ?нмен Жоламан?а бастан кешкен хикаясын айта бастады.
Жанында?ы серіктері патша ?ысымдарынан ?аш?ан ?шірап, Д?улетші деген баш??рт жігіттері екен. Сер?азыны? т?ле?гіт аулында бас паналап ж?реді. Осыдан ?ш к?н б?рын Сер?азы к?йеу жігіт ретінде ?рын келеді. Ханны? н?керлері ауылда ты?ылып ж?рген ?шірап пен Д?улетшіні ?стап алып, та?ерте? Орынбор?а ?арауылмен ж?ргізбек боп, Жантемірді? ?йіні? жанында?ы арба?а ?ыл шылбырмен байлап ?ояды. Бір-екі айдан бері бауырларындай болып кеткен ?аш?ын жастарды ауылды? ?ыз, бозбаласы жаман аяйды. Біра? ?олдарынан еште?е келмейді.
Т?н ортасы ау?ан кезде ?ызды? же?гелері Сер?азыны А?б?кенні? отауына алып келеді. ?аза? д?ст?рін м?лтіксіз орындап, «к?йеу бала?а» ?алы?ды?ыны? ?олын ?статып, аларын алып кетіп ?алады. Ауру тазыдай имиген, ?ансыз-с?лсіз ?атып ?ал?ан рабайсыз Сер?азыдан ?алай ??тыларын білмей алас?рып отыр?ан А?б?кенге, т?секке жатар алдында:
— ?аным кеуіп барады, бір ж?тым саумалы? бар ма, бойжеткен, — деп Сер?азы ?зілдеген болады.
А?б?кен т?регеліп барып, к?рші ?йден сырлы ая??а ??йып ?ымыз ?келеді. Келе жатып, ?неук?ні тісі ауыр?анда бас?ан к?ш?ланы? бір б?легі ?алтасында екені есіне т?седі. Ойланбастан сол к?ш?ланы алады да тоста?анны? ішіне тастай салады. Б?кіл халы??а б?йідей тиетін, ?атыгез Сер?азыны ашу ?стінде «?лмесе ?лем ?апсын» дейді.
?бден суса?ан Сер?азы ?алы?ды?ыны? ?зі о? ?олымен берген ?ымызды ж?та береді. Сырлы ая?ты босатып ?ф деп демін алып, екінші бір сырлы тоста?анды сындырма? ойымен киімін шешпек болады. Біра? ?ымыз?а еріген к?ш?ла басын айналдырып ??стыра бастады. ?алы?ды?ына бар?ан ханзаданы? ?ызы?ын к?руге ешкімге р??сат етілмеген, н?керлері бірен-саран желіккен бала-ша?аны отау ма?ынан ба?ана ?уып жіберген. ?здері де ?рірек барып т?р?ан. Н?керлер де тірі адам ?ой, алпыс?а таяп ?ал?ан ?арт он алты жасар ?ызбен, ?рге ?арай тас к?терген кісідей ?уре боп жат?анда б?лар ?алай шыдасын, к?зетке са?ырау, д?лей біреуін тастап, ?згесі ?з ?амын ойлап т?ле?гіттерді? алтыба?аннан ?айт?ан ?ыз-келіншектерін а?дып кетіп ?ал?ан.
Сер?азыны? халіні? ?иында?анын к?ріп, А?б?кен ?шірап пен Д?улетшіні к?зетіп отыр?ан екі н?керге хабар берген. С?йтіп Сер?азы ?й ішінде домалап, ал ?лгі н?керлер не істерін білмей ?бігер болып жат?анда, А?б?кен арба?а байлан?ан ар?анды пыша?пен кесіп екі ?аш?ынды босатып алып сай?а т?сіп кеткен. Сайда ?ыз а?дып жо?ал?ан н?керлерді? жайылып ж?рген ерттеулі ?ш атын ?шеуі мініп алып, ?ара??ы т?нді пайдаланып Жоламан к?шіні? со?ынан зытып отырады. А?б?кен Табын руыны? ?алай ?арай к?шкенін б?рын естіген. Бала жастан ?йренген даласы емес пе, д?рыс тауыпты.
— ?тте? не керек, к?ш?ла аз бол?ан секілді, — деді А?б?кен с?зін ая?тап, — мен шы?ып бара жат?анда Сер?азы к?зін ашты…
Жоламан а?ырын басын шай?ады.
— Сер?азы ?шін ?ке-шеше?нен алады деп ойламады? ба?
— Оларды? ?андай айыбы бар?
«И?, оларды? ?андай айыбы бар? Біра? б?л заман айыпсыз жанны? айыпты болатын заманы емес пе? ?йтпесе со?ымыздан ?ол шы?арар бізді? ?андай айыбымыз бар? Жерімізге, елімізге тиме дегеніміз бе?» Жоламан ауыр к?рсінді. Енді ол ?атар т?р?ан дембелше, мы?ым баш??рт жігіттеріне б?рылды.
— Сендер енді ?айда барма?сы?дар? — деді.
— Егер алса?ыз, сізді? сарбаздары?ызды? ?атарында ?ал?ымыз келеді, — деді ?аза? тілін ?бден біліп ал?ан а? сары ?шірап.
Жоламан екі жігітті? бетіне сынай ?арады.
— ?олдары?нан не келеді?
— ??рыш табылса зе?бірек ??я аламыз, — деді ба?анадан бері ?ндемей т?р?ан ?алы? ?аба?ты ?ара торы Д?улетші, — кенді топыра?тан ?ор?асын ?орытып о? та жасай аламыз.
— Рас айтасы?дар ма?
— Рас бол?анда ?андай! Б?рын екеуміз де Оралда?ы Димитриевті? ?ару-жара? заводында ж?мыс істегенбіз.
— Жа?сы, — деді Жоламан ойын ашып айтпай, — ?зірге бізді? к?шпен бірге болы?дар. ?зге жа?дайды со?ынан с?йлесерміз — бір жігітке б?рылып — жігіттер, ана т?саулы аттарды алып, мыналарды бізді? ауылды? к?шіне жеткізіп сал, — деді. Енді ол А?б?кенге к?з тастады, — ?ара?ым, сен де ?зірге бізді? ?йде бола т?р.
— Ма??л, а?а.
Байтабын с?л ?оз?алып:
— К?ке, б?л кісілерді мен апарып келейін, — деді.
— Болады. Біра? тез орал.
— ??п.
Байтабын ?айтып келгеннен кейін Жоламан сарбаздарыны? ?ал?анын ертіп, алды??ы жа?тарында с?лай созыл?ан белесті? ?стіне шы?ып бекінді. Арт жа?тарында ?р жерде жылтылда?ан от к?рінеді, ?алы? ауыл ?онып жат?ан т?різді. Ай с?улесі ж?дей, к?ншы?ыстан та? білініп келе жат?андай…
Жоламан сарбаздарын ?бден жай?астырып болды. К?нгейден Терістікке ?арай созыл?ан ?атпар тасты, ойлы-?ырлы ?ыр?ада екі ж?здей сарбазы орналас?ан. Жігіттерді? б?рі жерде жатыр, аттары ?ыр?а тасасында… Б?л ?ыр?адан к?ншы?ыс?а ?арай ке? ??ша?ты сай кетеді. Жаз?ыт?рым оны ?уалай шалшыма? су а?ады. Т?бі ??майт, уа? тас, жа?асы сирек ши. Осы сай к?ншы?ыста?ы бір ша?ырымдай жердегі тарам- тарам жыл?алы, ?ара?ан, жы??ыл ?алы? біткен, ойдым-ойдым талды ойпат?а барып тіреледі. Онда Жоламанны? екі ж?з жауынгері т?р… Жоламанны? ойы: е? алдымен ?оржынды ?ара Бура, а?к?з Ж?бірЎйіл, Ма??а ?лексалды?а ?арсы ?ш ж?з сарбазымен ай?аспа? (оны? ж?зі ортада?ы сай бойында), содан кейін екі жа? ?бден ?алжырады-ау деген кезінде артында ты?ылулы ?ш?ыр атты екі ж?з жігітін жауып жібермек! Алды??ы шепті ?зі, арт?ы шепті Байтабын бас?арма?. ?з тобыны? сарбаздары дені сада?пен, біразы хиуа мылты?пен ?арулан?ан. Байтабын тобы кіле? сойыл, найза, шо?пармен сайлан?ан. Б?л топ жау?а атой беріп, ?оян-?олты? шабуыл?а арнал?ан. Екі топ ба?ана?ы ?анат, ?айрат деген егіз жігіттер ар?ылы байланыс жасап т?рма?…
— С???арларым, — деді Жоламан бір тізерлеп отырып, — іштегі болмашы жара дертке айнал?ан заман болды ?ой. ?ара басты? ?амын жесек, д?улетім де, шен-шекпенім де бар, бір б?йірге жантая кетер едім. ?йткенде жерінен, елдік деген атынан айрыл?алы т?р?ан ?ыруар Табынны? ?амын кім жейді? Сол Табын деп ат?а ?онды?, сол Табын деп жан ?иярмыз. Кеше Хиуа ханына сатылып хан деген ата??а ие болып, б?гін таулы жерді? ?у т?лкісіндей а? патша?а ??йры?ын жылма?датып астына кіріп отыр?ан Сер?азы итті? жігіттері мен Эссен жанаралды? солдаттарына кездескелі т?рмыз. Дауды а?ыл же?еді, жауды батыл же?еді.
— С?з бар ма! — деп жігіттер ?оз?алып ?ойды.
— Мылты? даусы зор болса да бір-а? адам?а тиеді. Б?л зе?бірек емес. Ал келе жат?ан ?олды? зе?бірегі жо? к?рінеді.
— Онысы д?рыс бол?ан екен.
— Карабін мен іштесерді? о?талуыны? ?зі бір ?ауым уа?ыт. Ал сада? дегені?із…
— Уа, б?л шіркінні? несін айтасы?! Тек тарта біл.
— Екі туып бір ?алма? жо?, мылты?ты? даусынан ??ттары? ?ашпасын, жау?а сада?пен ?ан ж?т?ызып алайы? та, содан кейін найза, сойыл?а жол берейік. ?здері? к?ріп т?рсы?дар, олар тек бізге жазы? жермен ?ана келе алады. Е? мы?та?анда ши т?птерін ?ал?ан етеді. Сада? о?ы ?бден мазасын ал?ан кезде, мен а? орамалымды найза басына к?терермін. Сонда б?рі? бірдей ат?а ?оны?дар.
— ??п, батыр.
— Ал енді орындары?а бары?дар. Анау а? тастан бастап, мына шо? тобыл- ?ы?а дейін бірі?нен бірі? алыстамай ?атарласа жаты?дар. Т??ірі жар болсын!
— Айт?аны?ыз келсін!.. Олар да біз секілді анадан ту?ан, болар. К?рерміз!
