?ана бос. Ерні кезеріп, к?н шал?ан ?о?ыр ж?зін а?ша?да? сор топыра? жап?ан. Біра? отты к?здері ?ш?ын атып жалт-ж?лт етеді.
— Жар?ыным-ау, жа?сылы? па, жаманды? па? — деп Жоламан елегізе таяды.
— Жаманды?, к?ке, жаманды?! — деді жігіт тілі к?рмеле ?зер с?йлеп. — Бізді ?уып Орынбордан ?алы? ?скер шы?ыпты!
— О, тоба…
— Не ?ылмайсы? дейді сонда бізге?
— ?ай т?ста екен шы??ан ?ол?
Жоламан т?неріп кетті.
— Бізді? хатымыздан не хабар бар?
— ?зір еш хабар жо?.
— Та?ы да бая?ы ?деттеріне бас?ан екен ?ой, — деп Жоламан жас жігітке ?арады. С?мбідей с?лу бедеуіні? ?стінде ?ор?асын ??й?ан ??лжа асы?ындай берік отыр?ан осынау жас жігітті? сымбатына с?йсінгендей к?зінде бір с?уле жалт етті де, кенет ?рлеп с?ндірілген білте шам жары?ындай жо? болды. Ол ?лгіндегідей емес, ішкі ахауалын сабыр?а же?діргендей:
— Ж?, енді аты?нан т?с, ша?ы?ды ?а?, — деді, — сонсын б?рін т?птештеп айтып берерсі?. — Жоламан жанында?ы а?са?алдар?а б?рылды. Сір?, б?лар ел баста?ан а?ылг?й, ізетті адамдары болуы керек. — Суы? хабар с?р?ымызды ?ашырар ?лей болмай т?ра т?рсын, — деді ол. Енді оны? ?ні шиыршы? ат?ан ?ажырлы шы?ты, — ке?ескен ж?н.
— И?, м?ндайда иек артпа жол табар а?ыл керек.
— Ана, Шекті, Жа?албайлы, Ш?мекейлерді? де жа?сыларын ша?ыр?ан абзал.
— Д?рыс лебіз.
— К?ппен ке?есіп шешкен тон келте болмас
— ?айрат, ?анат, сендер ана М??амет?лі, Тайман, Ж?сіп?али а?са?алдар-?а хабар бері?дер, Жеті?ара?шы ш?міштене осы арада табысайы?.
— Ма??л.
Егіз ?озыдай томпи?ан екі бала жігіт ж?рттан б?лініп шы?а берді.
— Сір?, ?ркер тарар кезде к?терілерміз, — деді Жоламан ?асында?ылар?а, — т?н ?атар алдында ж?рт к?з шырымын алсын.
— Ж?н ?ой.
— Шай-сулары?ды ішіп ?айта оралы?дар. ?атын-?алашты? ?рейі ?шар, суы? хабарды білдірме?дер.
— Табыл?ан а?ыл.
А?са?алдар тарай бастады. Жоламан хабаршы жігітке:
— Байтабын, ?же?ні? к?зіне к?рін де мені? ?асыма ?айтып кел. ?келген хабары?ны? м?н-ж?йін тегіс айтып берерсі?, — деді.
— Жарайды.
Жоламан жал?ыз ?алды. Ымырт жабылып т?н ?ара??ысы ?оюлана т?сті. Алыста?ы к?кжиек ?стінен алаб?ртып таба?тай боп ?ызыл жал?ын ай к?рінді. Жоламанны? ішін ?ртеп бара жат?ан ?ып-?ызыл ашу шо?ындай. С?мды? хабар, ел басына т?нгелі т?р?ан б?ліншілік т?мен т??ыртып жіберген Жоламан енді е?сесін бас?ан салма?ты кейін серпіп таста?ысы келгендей кенет бойын жинап алды.
— Ереуіл ат?а та?ы да ер салатын к?н туды, — деді к?йіне дауыстап, — халы? кегіне суарыл?ан а? семсер ж?зі м??алмай бетімнен ?айтпаспын.
Жоламан батырды? б?лайша серт беруіні? ерекше себебі бар. Табын — аса бай ру емес. К?п жылдан ?онар к?лі де, ?шар к?гі де Електі? А? Жайы??а ??яр са?асынан бастап, Рын ??мы мен ?ш?зенні? мал?а жайлы, бидайы?ты, бозды шал?ар жа?асы болатын. Б?л ара ежелден-а? ?аза? жері саналатын. Россия патшасыны? ана жылдарда?ы р??саты бойынша Кіші ж?з Жайы?ты? ар?ы бетінде де мал жайып, ш?п шабу?а ерікті еді. Ал 1810 жылдан бері ?арай б?л жай б?зылып, патша ?кіметіні? отаршылы? саясаты Табын руыны? ежелгі мекені осы Елек бойына да ?ол с??у?а кіріскен. Елек сорында?ы т?зды Россия?а жеткізетін жа?а жол салудан бастал?ан ?рекет Жа?а Елек пен Орынборды? арасына жиырма то?ыз бекініс орнату?а дейін барды. Бірте-бірте ?ш?зенні? бойы мен Рын ??мыны? жа?алы?ы да казак-орыстар?а берілді. Б?л аралар?а бекіністер, ?алашы?тар салынып, Табын руы біртіндеп ?зіні? сегіз мы? шаршы ша?ырымдай е? о?ды мал жаятын жерінен айырылды. Міне, осы о?и?алар Жоламан батырды? ат?а ?онып ?алы? Табынды со?ынан ертуіне себеп болды. Жоламан е? алдымен патша ?кіметінен жерін ?ан т?гіспей тату-т?тті келісіммен алу?а ниеттенді. Осы ?мітпен ол 1822, я?ни Жыл?ы жылы Орынборды? ?скери губернаторы Эссенге ата-мекенімізді ?айтарып бер деп хат жазды. Б??ан еш жауап келмеді. Эссен жауап орнына ?аза?тарды ??м?а ?арай сыр?ыта т?су ?шін есаул Падуровты бас етіп арнаулы жаса? шы?арды.
Аз?антай адаммен аттан?ан Падуров ?ол?а т?сті. Эссенні? ?ылы?ын ?орлы? сана?ан Жоламан Петербургта?ы Бірінші Александр патшаны? ?зіне ?біл?азыны? ?рін?азы с?лтаны мен Сырым батырды? баласы Ж?сіпті у?кіл етіп жіберді. Патша б?ларды ?абылдамады, ?рі Петербургтен ?айта шы?артпай ?ойды.
Бір жыл ?ткеннен кейін Жоламан Эссенге та?ы хат жазды, ?зіні? ата-мекен жері жайында?ы ?тінішін айта келіп, ?рін?азы мен Ж?сіпті, Орынбор т?рмесінде жат?ан ??нда? баласы Т?ленбайды ?оя берсе, есаул Падуровты босататынын білдірді. Б?л хат та жауапсыз ?алды. Бір ай ?ткеннен кейін ?бден к?йінген Жоламан Эссенге ?шінші хатын жолдады… ?скери губернатор б?л жолы да ж?нді жауап бермеді, тек ?олында?ы т?т?ындарды? т?леуі деп ?ш ж?з жиырма жеті сом а?ша жіберді «ж?не б?дан былай ?арай арамызда?ы келісс?з Сер?азы хан ар?ылы ж?ргізілсін» деді сол с?лесо? ?алпында.
Б?л ?орлы??а шыдай алма?ан Жоламан а?ырында ат?а ?онды. Со?ынан сарбаздарын ертіп, ?ш жыл бойы Елек ма?айына салын?ан бекіністер мен жа?а орнап жат?ан ?алаларды шабуылдаумен болды.
Б??ан жауап ретінде патша ?кіметі жаса? ?стіне жаса? шы?арды. О?-д?рілі мылты? пен к?к ??рыш ?ылыш?а шыдай алмай Жоламан ?скері сан же?ілді. Біра? ту?ан жерді? ке? даласы ?ор?ан бол?ан жігіттер ?ашан да к?п шы?ын?а ?шырамай ??тылып кете берді.
Жайы?ты? к?ншы?ыс жа?ына ше?гелді ?олын мол с??ып желіккен патша ?кіметі енді Ор мен Троицк ?аласыны? арасына жа?а жол салды. Осымен байланысты Ар?ын, Алшын, ?ыпша? руларыны? он бес мы? шаршы ша?ырымдай е? ш?райлы жерін басып алды. Б?л рулар енді кешегі ?з жерінен б?гін ш?п шауып, мал оттату?а р??сат алу ?шін патша ?ызметкерлеріне к?п а?ша т?лейтін болды. Мал ?ай?ысы — жан ?ай?ысы дейтін ?аза? ке? жайлау, шал?ынды даласынан айрылып, не істерін білмеді. А?ырында барып А? Жайы? ?зені мен ?ара?ткел ортасын жайла?ан Ар?ын, ?ыпша?, Алшын, Найман, Уа?, Керей рулары ауы?-ауы? а? патша отаршылы? саясатына ?арсы ереуілге шы?а бастады. ?скер т?р?ан бекіністерді шауып, а? патша?а берілген, Россия империясыны? ?ол астына кіріп ал?ан Б?кей, У?ли, С?меке т??ымдарынан шы??ан с?лтан- правительдерді? ауылдарын талады. Алайда ?зара ба?асты?, б?секе, алауызды? сия?ты дерт жайла?ан б?л руларды? ?о?ан-ло?ы ереуілдерін, ?аза? даласыны? ?р т?сына ?скерлі бекініс орнатып ?лгірген патша губернаторлары басып тастап отырды. Жайы? ?зеніні? к?ншы?ыс жа?ында?ы Орта ж?з бен Кіші ж?з рулары ?ткен жылы ?ана жаппай бас к?терген еді. Б?л 1835, я?ни ?ой жыл?ы ереуіл ?ара?ткел мен Жайы? арасында?ы е? ?лкен ереуіл болды. Біра? б?л к?теріліс те н?тижесіз ая?талды. Алайда ?ол баста?ан батырлар енді жауды жеке шауып же?е алмайтындарына к?здері жетті. Б?кіл ?аза?ты? бірігуі керек екенін т?сінді. Біра? ?ш ж?зді? ?аза?ын тегіс кім бас?арма?? ?р ру жеке отау тігіп ?зі би, ?зі ?ожа бол?ысы келді. Орта? ?гізден — о?аша б?зау. Б?л ?р руды? басты адамдарына ?олайлы. Сонды?тан олар енді біріктіруден г?рі бытырату?а ??мар. ?рине, ?р рудан шы??ан алуан-алуан ?ол бастар батыр, топ жарар шешен бар, біра? бар руды? та?ымы толар, а?ылы мен ерлігіне бас ?рар бірде-бір к?семі жо?. ?ала берді, ?р ж?зді? бас иер батыры да жо?. Батыр дегендері тек ?з рулары ?шін ?ана. М?ндай жа?дайда бар ?аза?ты? басын кім ?осады? Кім т?л?асы болады?! Сонды?тан да к?п ж?рт А?табан ш?бырындыдан со? ?аза?ты ел етіп ?айта к?терген Абылайханны? ?рпа?тарына к?здерін тігуде еді. ?алма?тарды? бетін ?айыр?ан со?, ?за? жылдар бойы, Орта ж?зді? шын м?нісіндегі ?міршісі болып келген Абылайды ?ш ж?зді? бас к?терер адамдары 1770 жылы а? кигізге к?теріп хан сайлады. Біра? Екінші Екатерина патша ?зіні? 1778 жылы 24 майда берген Указында оны тек Орта ж?зді? ?ана ханы етіп бекітті. Неге Абылайды? ?тінішін ?абылдама?аны жайында осы Указды Орынбор губернаторына жолдан?ан сол жыл?ы жиырма бірінші сентябрьдегі сенат коллегиясыны? хатында к?рсетілген. Онда бар ?аза?ты бір хан?а билетіп, басын ?осуды? ?ауіпті екенін ашып айт?ан. Та?ы осы хатта Абылайды? Россия императорына ба?ын?анына патша бекінісіні? бірінде антын бергеннен кейін ?ана о?ан
