— Уа, алла, а?сарбас жолы?а!
Жігіттер орындарына жете бергенде, Жоламанны? ??ла?ы та?ы бір д?бірді шалып ?алды. Ынты?а ты?дап еді, ат д?бірі алыстап бара жат?ан секілді. Ж?не екі жа?тан шы??ан т?різді ме, ?алай. Бірі алды??ы т?сынан, ал екіншісі солт?стіктен…
Расында да Жоламан ?ателескен жо?-тын. Ба?ана к?ш к?зден жо?ал?ан кезде, Карпов пен Сер?азы жаса?тарыны? ерт?уілдері де жеткен. Олар ойпатта жылтыра?ан к?п отты к?рді. К?ш осы жерде екен, енді бізден ??тылмайды, жары? т?се тиісеміз деп ??р алыстан ба?ылаумен болды. Жаса?тарына да осылай хабар берді. Ш??ыл ж?ріспен ?бден ?алжырап келгендіктен жау та? ат- ?анша ылдида?ы б?ла? жа?асында аттарын шалдырып, бір мезет к?з шырымын алдырып ал?ан со?, тыныш жат?ан ауылды та? с?ріден баспа? болды.
Жол со?ып ?бден ?алжыра?ан ерт?уілдері де кезектесе тыны?а бастады. Енді біраздан со? ??ланиектене та? сыз берді. Олар сонда ?ана барып ?здеріні? алдан?андарын білді. Сарбаздар б?лар жат?ан жерден б?рыстау орналас?анды?тан, ?ара-к??гірт та?да ?ыр?аны? бергі ?ойнауында?ы т?сал?ан аттарды к?рмеген еді.
Жоламан жа?а?ы д?бір жау барлаушыларыны? д?бірі екенін айтпай т?сінді. Ол енді ?анын ішіне тартып ?атты да ?алды. Та? ?бден атты. К?н де шы?у?а жа?ын екенін сезіп, боза?да бір топ ?ара тор?ай ?нге сала ж?нелді. О?ан ш?п арасында ж?гірген бытпылды?ты? да бырылдай шы??ан ?ні ?осылды. А?селеу- лене к?геріп келе жат?ан аспанда жем іздеп ?алы?та?ан бірен-саран ?ара лашын, а? т?й?ын да к?рінді. Шы?ып келе жат?ан к?нді ??тты?тап ??стар ?н салып, о?ан шегірткелерді? шырылда?аны дем беріп, жер-жи?ан бірт?рлі ?ажайып шатты? ?ніне б?ленді… Б?л шатты? ?азіргі ?ан т?гілгелі т?р?ан ай?астан м?лде ?аннен- ?аперсіз, бар ?лемді тек ?ана тынышты?, бейбітшілік ?уанышы ?лди- леген!
Аздан кейін ?ыз?ылт жал?ынын к?кке атып к?н де шы?ты. Д?л осы мезетте Жоламанны? ?ыра?ы к?зі т?менгі жа?тан топтан?ан салт аттыны шалды. Сір? к?штен айырылып ?алды?, тез ?уып жетейік деген ынта да болуы керек, олар ?ш б?лек боп жедел ж?ріп келеді. Алдарында сарт етіп ?ап?алы т?р?ан ?а?пан бар екенін сезбеген т?різді. Жоламанны? да к?ткені осы еді.
— Жігіттер, сада?тары?ды дайында?дар, — деді Жоламан, — тек таямай атпа?дар!
Сыпайларды? жемге байлан?ан аттары о?алып ?ал?ан т?різді, ауызды?тарын керіп, бастарын ш?л?ып тастап, ал?а ?арай тарп-тарп ?мтылады. К?теріле т?скен к?н с?улесімен ша?ылысып сары ала ?ылыш, к?к темір мылты? ?штары о?тын-о?тын жар? ете т?седі. Б?л Карпов жаса?ы болып шы?ты. Шола? ??йры? к?ре? ай?ыр мінген хорунжий алдында келе жатыр. Ат ?стінде ?опа?-?опа? етеді, шынында да ашулы ?ара бура т?різді.
— ?ара Бурадан ?згесін к?зде?дер, — деді Жоламан. — Ол менікі!
Долы, бір с?зге келмей тарпа бас салатын Карповке Жоламан аса кекті. Былтыр?ы бір ?рыста ол жала? ?ылышпен ?рып, о? ?олын жаралап кеткен. Жазыл?аны да жа?ада. Сонда?ы ?шін ?азір алма?.
?скер сада? о?ы жететін жерге келіп ?алды. Жоламан білтелі мылты? пен семсер ж?мсау?а ?йренбеген. ?рыс ?аруыны? ішіндегі е? ?олайлы к?ретіні шо?пар, сойыл. Найзаны да сирек ?олданатын. Ал сада? тарту ?аза? батырларыны? ?йреншікті ?нері. Жоламан да сада?ты жа?сы тартады. Ол енді ?зіні? жас ?айы?ны? б?ртікті а?ашынан иіліп жасал?ан, адырнасы то?ыз ?абат т?йе таспадан ?рілген, «?айы? ажал» дейтін сада?ын ?олына алды. ?шы о? жыланны? уымен суарыл?ан, біз т?мсы? «Тау тесер» сегіз ?арыс а? жебесін салып, сол ?олымен сада? а?ашыны? жебемен т?йіскен жерінен ай?ара ?стап, адырнаны тарта бастады.
К?здеген жері ?ара Бураны? ?кпе т?сы. Жау жаса?ы ?зе?гілерін сартылдата тебініп, аттарын ауызды?ымен алыстыра келіп ?алды.
— Аты?дар! — деп б?йры? берді де, Жоламан сада?ын шірене тартып жіберді. Біра? с?л кешіккен екен, жебе ентелей ?мтылып келе жат?ан шола? ??йры? тор атымен ?ара Бураны? алдын к?легейлей берген жай сыпайларды? бірін жер ?аптырды.
— ?ттеген-ай! — деді ызалан?ан Жоламан тепсініп ?алып.
Д?л осы с?тте жау жаса?ына сада? о?ы ?ардай жауды. Тура тартыл?ан жебе кеудесіне кірш еткен кейбіреулері атты? жалын ??шты, енді біреулері ?р жерден же?іл жаралан?ан сия?ты. Бірен-саран білте мылты?ты? да ша??-ш??? еткен даусы шы?ты, ана бір ??ла?ан солдат ?ор?асын пытырадан мерт бол?андай, боза? ш?пті? ?стінде аунап-аунап т?сті…
Ойда жо?та жасал?ан шабуыл ?р?ашан да ?ауіпті. ?п-с?тте Карпов жаса?ыны? быт-шыты шы?ты. Біра? со?ыс?а ?йренген т?ртіпті солдаттар ?ара Бураны? ?мірін тез орындап, он ша?ты ?лігін далада ?алдырып, кейін шегінді де, сада? о?ы жетпейтін жерге келіп аттарынан т?сті. Енді олар ?алы? шиді ?ор?алай, ?атар т?зеп, мылты?тарын бытырлата атып, жер бауырлай жылжып, ал?а ?мтылды.
Екі жа?тан о? ?ардай борады. Мылты?ты? к?шейе т?скен г?рсілі жер жарып, сарбаздарды? ??тын ?ашырып барады. Жоламан ?атарынан талай ?ыршын жас о??а ?шты. Біра? ер ж?ректі жігіттер ?рі-беріден со? мылты? дауыстарына да ??ла?тары ?йреніп, табан тіресіп атыса берді. А?дысып ат?ан сада? пен мылты? ?оя ма, екі жа?тан да адам шы?ыны к?бейе т?сті. Осындай ?ызу ?рысты? ?стінде кенет Жоламанны? о? ?ол жа?ынан;
— Ойбай, келіп ?алды! — деген ?атты дауыс шы?ты. Батыр жалт ?ара?анында ?ия тасты ?рмелей, о? жетер жерге жетіп ?ал?ан топ ?скерді к?рді. Бірден білді, б?л Сер?азы адамдарыны? жаса?ы. Ішінде солдаттары да бар, ана бір ?а?ырай?ан ?алпа?ты а? к?з Ж?бір?йіл, ана бір жата?ан сарысы ма??а ?лексалды. Жоламан бірден таныды, б?рі ?зіне таныс с?мырайлар.
?ара Бурамен атысып жатып, б?йірден келген жаса?ты а??армай ?ал?ан Жоламан енді тез ?имылдады. «Келіп ?алды!» деген с?зді естіп дір ете ?ал?ан жаса?ына «Тез ат?а ?оны?дар!» деп, а? жалау байлан?ан сойылды басынан асыра ?лсін-?лсін был?ады. Б?л Байтабын?а берген ?мірі еді. С?йткенше бол?ан жо?, жыралы ойпаттан екі ж?з ?скер ж?йріктерін ойната шы?ып «Табын! Табын!», «Тіленші! Тіленші!» деп ?рандай ат ?ойды.
Б?л кезде Сер?азы жігіттері де бекінісіп ?лгерген-ді. Ойпатта ?аптап келе жат?ан сарбаздар?а мылты? пен сада? аралас о? жаудырды. Хорунжий Карповты? ?скері шилерді тасалап ?ыр?а басына таяй т?сті. Біра? Жоламан тобы к?п шы?ын?а ?шырамай аттарына ?онып алды. Енді б?лар Байтабын жаса?ына ?осылды. ?ыр?а т?бені? басына бекініп ал?ан Сер?азы жігіттері мен Карпов солдаттары шыдатар емес, амал жо? Жоламан бытырай ат ?ой?ан сарбаздарын жинап, сап т?зеп шабуыл?а шы?у ?шін кейін шегінуге ?мір берді. Лапылдап шауып келе жат?ан жігіттер к?зді ашып-ж?м?анша аттарын б?рып алып жыралы ойпат?а кіріп жо? болды.
Сарбаздарын сап?а т?р?ызып, Жоламан тобы бірнеше рет жау?а ?арсы майдан?а шы?ты. Біра? с?л тынысты? арасында мылты?тарын ?айта о?тау?а м?мкіндік ал?ан жау жа?ы, ?ыр?а т?белерді? басында отырып алып, беттеттірмейді. Сойыл со?ар жерге жете алмай Табын жігіттері ?лсін-?лсін кейін шегінді. ?р шегіністе бес-алты адамы о??а ?шты.
Сойылшыларды? ?рыс?а деген ?деттенген т?сілі бар. Лап берген сойылшылар ж?бын б?збай жау шебіне т?тас кіріп, сойылдарын о?ды-солды сілтеп, ?ар?ындарын б?се?детпестен, сол шап?ан ?алпында ?арсы шепті жайпап ?теді де, то?тамастан ора?ыта шауып, ж?бын жазбай та?ы лап ?ояды. М?ндайда тасы?ан судай ?алы? ?ол?а ?андай жау болса да т?теп бере алмайтын. Со??ан ??йындай шауып ?ткен топ?а ?арсы келе алмай ?алатын, ал жау кейін ?арай орала шап?ан жігіттеріні? со?ынан т?ре тиіскенше, Жоламан сарбаздарыны? алды??ы тобын ?рыс?а ?айта салатын.
К?п мылты?ты жау жа?ы, биігірек бекіністе отырып алып, сол жа?дай?а бір жеткізбеді. Бар ?олдарынан келгендері, ?лсін-?лсін шабуылдап, таяй т?сіп сада? атып кейін шегіну болды. М?нда да бірен-саран жау о??а ?шады, біра? шабуылшы жа?ты? тастап кететіндері к?біректеу. Осындай бірнеше ай?астан кейін, жау жа?ы ?зіні? к?шіні? басым екеніне к?зі жетті ме, тегіс ат?а ?онды. Біра?, орын тепкен адыр, т?белерін тастамай, б?лектене топталып, о? жаудыра берді. Д?л осы с?тте Жоламанны? есіне ба?ана?ы Байтабын айт?ан арбада?ы о?-д?рі т?сті. Сір? ол ?ыр?аны? ар?ы бетінде болуы керек. Егер сол к?біні к?кке ?шырса, о?-д?рісіз ?ал?ан ?ара Бура жаса?ыны? же?ілгені. Бетпе-бет сойыл?а т?суге солдаттарда ?айрат жо?ы ?зіне м?лім.
— Байтабын, осы шабуылда ба?ана?ы арбаны? ?айда екенін бай?ап ?ал, — деді Жоламан жиеніне та?ы да жау шебіне ат ?оярында.
Жоламан аналарды? да ат?а ?он?анын к?ріп т?р, егер б?лар енді атой салса оларды? да ?арсы шабатынын біледі. Б?л ?рыс за?ы. Осыны ескерген Жоламан ?айтадан ?ран тастап, сарбаздарын бастап лап ?ойды. Б? жол?ы ойы таяп келіп, сада? тартып кейін шегіну емес, ?арсы топты бір жайпап ?ту. Ла?ылдап
