Ар?аны? жері мол, бір шеті ?ар?аралыдан А? Жайы??а, екінші шеті ?ызылжардан Бетпа?дала?а дейін созылып жатыр. ?алай ойысса? да жер жетеді, тек ?зе?гі? берік, ?айтпас ?ажыры? болсын. Ал зе?бірек с?йреткен патша ?скеріні? м?ндай м?мкіншілігі жо?. Оны? ?стіне Орта ж?з к?п ел. Б?рін бірдей к?тере алмаса? да, со?ы?нан еретіндер табылады. ?лі? жетпей ?у?ын?а т?сер к?н туса, батырлы?ты ??рмет т?та білетін ?аза?, кейбір ішіндегі ?з?зілі болмаса к?рер к?зге ?стап бермейді. Е? болмаса Абылай ханны? аруа?ын сыйлайды. Ал ?о?ан мен Хиуа жерінде б?ндай жа?дай жо?. Сыр бойы, ?стірт, Ма??ыстау, Арал ма?ында?ы к?шіп ж?рген ?аза?тарды? шынтуайт?а келгенде басын ?осу о?ай іс емес. ?о?ан, Хиуа хандарын же?у ?шін Жетісу, Алатау, ?ара?алпа? ??іріндегі а?айындарды? да бас к?теруі керек. О?ан сену ?иын. ?йсін, Дулат, Алатауды жайла?ан к?п ?ыр?ыз, Арал бойын мекен еткен ?ара?алпа? сені? с?зі?ді с?йлеп, жо?ы?ды жо?тай ма? ?з оша?ыны? басы аман болса, сені? ?ан т?ккені?де несі бар. ?о?ан, Хиуа хандарыны? да к?штілігі осында жат?ан жо? па, олар кімні? ж?регіні? ?алай со?атынын біледі. ?ыр?ыз, ?аза?, ?ара?алпа? бірігіп бас ?оспайтынын сезеді. Б?кіл Жетісуды алып жат?ан ?йсін, Дулат та д?шпаны?мен шын белдесіп ?ал?аны?да сенен б?лініп жау?а тастап кетуі де м?мкін…
Жо?, олар?а сенуге болмайды. ?йсін, Дулат, ?ыр?ыз, ?ара?алпа? ?з басына Орта ж?з бен Кіші ж?зді? ауыр жа?дайы т?ссе ?ана ат?а ?онады. Ал оны? бер жа?ында олардан не ?міт, не ?айыр!
Кенесарыны? Ар?а?а орал?ысы келуіне та?ы да бір себеп бар. Ол — кек. С?меке, Б?кей, У?ли т??ымдарынан шы??ан а?а с?лтандарды ?асым балалары ?ртеп жіберуге бар. Б?л ескіден келе жат?ан ескі егес, ел билігіне таласудан шы??ан ба?асты?. ?сіресе ?асым балаларыны? ?ші ??даймендіні? ?о?ыр??лжасында, У?лиді? баласы Шы??ыс пен оны? шешесі Ай?анымда, Б?кей т??ымынан шы??ан Т?укені? Жамантай, ??сбегі мен Жант?рені? Ахметі мен Арыс-танында. Б?л а?а с?лтандар Кенесарыны? да е? аямас жаулары. Балы? басынан шіриді, ?аза? жерін а? патша?а беріп отыр?ан осы а?а с?лтандар деп кектенеді Кенесары.
Егер Ар?а?а барса, е? алдымен осыларды? ауылын шауып, ежелден келе жат?ан ерегесті? бір т?йінін шешпек. ?ызын к??, баласын ??л ?ылып, табанына бір салма?. Онсыз ?бден ?ансырап ал?ан к??іл ж?банар емес.
Біра? олар Кенесары?а о?айлы?пен бой бере ме? Оларды? да со?ынан ерген ?ыруар ел бар. ?олдарында ?ару-жара?ты ж?здеген жаса?ы, сарбаздары т?р. Оны? ?стіне ?ол ?стас?ан а? патша ?скерлері де ?астарында.
Кенесарыны? бір тірелгені е? алдымен осы а?а с?лтандар мен патша ?скеріні? арасына ши ж?гіртіп к?ру. Шамасы келсе Сібір мен Орынбор губернаторларын ?зімен санасатын етіп алу.
Ол ?шін Кенесары барысымен со?ыс ашпайды. Алдымен губернаторлармен тіл табу жолын іздейді. ?зіні? бірнеше тілегін ?а?аз ж?зінде алдарына ?ояды. Егер губернаторлар сол тілектерді ?абылдаса, ?о?ыр??лжа, Ахмет, Жамантайларды? со?ынан ерген ж?рт та б?нымен санасатын болады. Ондай жа?дайда, алты басты айда?ар болса да ?о?ыр??лжа, Ахметтерден ?ш алу о?ай?а т?седі.
?рине, онымен Кенесары с?йек тиген т?беттей ?пайым т?гел деп ?з бетіне кетпейді. Абылай атасыны? жолын ?уып ?ш ж?зді? ханы атанбай то?тамайды. Е? болма?ан к?нде ата та?ын алып, Орта ж?зді билейді. Сонды?тан бір тілектен кейін бір тілек талап етіледі, б?рібір ?з дегеніне жетпей ?оймайды.
Ал генерал-губернаторлар ал?аш?ы ?ой?ан тілектерін ?абыл етпесе не істейді? Онда шешінген судан тайынбайды, со?ыс ашады. Ж?не ол со?ысты е? ?ас жауы ?о?ыр??лжаны? ауылын шабудан, ?о?ыр??лжа приказы ?ара?ткел бекінісін алудан бастайды.
Абылайды? алдында ?ана Орта ж?з хан к?терген ?ыры? мы? жыл?ы айда?ан С?мекені? ?рпа?тары ??дайменді балалары десе, Кенесары ?й?ысынан шошып оянады. А?а с?лтан ?о?ыр??лжа мен Кенесары арасында тек ?ана ежелден келе жат?ан ел билеу, ?оныс тебуден ту?ан ата дауы емес, бастары к?рге кіргенше кешірілмейтін уыты ?ан?а сі?ген ?шпендік бар. Сол ?шпендік, кешірілмес ?асты?ты? енді а? патша мен ?аза? еліні? арасында?ы ?лкен саясат?а да ы?палы тимек. Кенесары орнынан т?регеліп, с?л ерсілі- ?арсылы ж?рді де, ?айтадан ой шума?ын тізе берді.
«Ханды??а таласуды? екі жолы бар. Оны сан ай?астан ?ткен Кенесары жа?сы біледі. Бірі са?ан хан билігін ?перем деген халы?ты? артында т?рып бас?ара білу. Екіншісі со?ынан ерген ?олды? алдында ж?ріп ерлігі?мен ?зі?е тартып алу.
Ханды??а ж?з бен ж?з, ру мен ру таласса, ж?ртты? арт жа?ында т?рып елді ?ыр?ын?а айдап салып, а?ыл-айламен, з?лымды?-жауызды?пен м?рат?а жетуге болады. Ал б?гінгі таластай, ?алы? б??араны? т?уелсіздігін ?ор?ау арманы мен сені? ж?рт билігін ?ол?а алам деген к?кейкесті тілегі? ?штасып жат- ?анда, со?ы?нан ерген ?олды? артында емес, алдына шы?у ?ажет. Сонда ?ана са?ан ?ара халы? сенеді, со?ы?нан ереді. Б??ара ?з басы?ны? ?амы ?шін емес, хал?ы? ?шін алысып ж?ргені?ді к?збен к?ргені ж?н. С?йткен к?нде ?ана, арманы?а жетесі?. Халы? ?зі арманы?а жеткізеді».
Осындай шешімге келген Кенесары, кенет тізесін б?гіп беліндегі Исфа?ан шебері со??ан наркескенін суырып алып, ?ылшылда?ан суы? ж?зінен с?йді.
— Анадан ?ор?а? болып тумап едім, — деді кенет даусы дірілдеп кетіп, — арманыма жеткенше ?ор?а?ты? білдірсем ?з ?анымды ?зім ішейін, осы сертіме, т?сі суы? наркескен, сен ку? бол!
Ол наркескенін ?ынына салып, енді к?теріле берем дегенде, арт жа?ынан сы??ырлай шы??ан ?йел даусы естілді.
— Т?рем-ау, намаз о?ып жатырсы? ба?
Б?йбішесі К?німжан екенін Кенесары ?арамастан таныды. Т?регеліп, тізесін ?а?ты да, ?арсы ж?рді.
— Ж?й ?шейін, семсерді тас?а салып д?зін сынап жатыр едім.
— ?ас болатты жау ж?регіне салып сынамас па?
— Оны? да ж?н.
Кенесары ?йеліні? с?зіне риза болып ?алды.
К?німжан биыл жиырма алты?а шы??ан. Ойма? ауыз, ??май к?з, ?ара торыны? с?луы. Екі бала тап?анына ?арамастан, с???а? бойына жарас?ан тіп-тік ?ос ж?мыры?тай ?ос анары алтын жамбылы ал?асын тырсылдата керіп, аш белі ?зіліп кетердей талып, мы?ынынан т?менгі бура санды б?ксесін мейлінше ай?ындап т?р. ?стінде шытырма а? жібек к?йлек, к?гілдір тор?а о?алы ?амзол, оны? сыртынан шетін ??ндызбен ?діптеген д?рия ?ызыл шапан, басында а? меруерт ?рген, алтын те?гелері к?зіне т?се салбыра?ан ?ызыл бар?ыт с?укеле. Сыртынан а? тор?ын ш?ліні к?мілдіре жамыл?ан. ??ла?ына та??ан ?ш буынды сыр?алары мен ар?асына т?гіле т?скен то?па?тай ?алы? шашыны? ?шында?ы т?рт ?атар шолпысы патшаны? кіле? бір сомды? алтын а?шасынан ?иыстырыл?ан. Батырды? алдында ?зін-?зі ?ымсынбай ?стауы, был?-сыл? басып ?асына б?рала келуі, ерке б?йбіше екенін а??артады.
Расында да «жазы?ы ?атын демесе?, ?ыздан арты? салды?ы» деп Ж?сіп ?ожа а?ын айт?андай, К?німжан Кенесары?а а?ылымен де, с?лулы?ымен де ?бден ?на?ан ?йелі. Шы??ан т?ркіні де ?асым т?реден салтанаты мен байлы?ы кем емес, ар?ынны? шонжарларыны? бірі ?лке Байдалы т??ымы.
Мынау ?стіндегі тор?а, д?рия киімдері мен алтын білезік, алтын шолпы, алтын ж?зікті? б?рі де келіншек боп т?скенде осы т?ркін берген жасауы.
Кенесары мен ?о?ыр??лжаны? бітіспес ?ас-жау болуларыны? да бір себебі осы К?німжанда…
Кенесарыны? батыр атанып, ата?ы Сарыар?а?а жа?а жайыла баста?ан кезі еді. ?лытауды жайла?ан Жыры? руыны? байы Сандыбайды? Ердені осы ??ірге правитель болып та?айындалып, ат шаптырылып, балуан белдескен ?лкен той бол?ан. Осы той?а бір топ жігітпен Кенесары да келген. Онда?ысы тар жол тай?а? к?н туып, К?кшетауда бекініс салынып, к??іл ?обалжи баста?ан со?, ?лытау ма?ын бір шолып ?айту еді. Алты алашты? ал?аш?ы басын ?ос?ан хандарыны? бірі Алашахан да осы жерде ?айтыс бол?ан. ?лы Жошы хан да осы т?с?а ?ойыл?ан, ?лытаумен іргелес Кішітауды? басында Едіге батырды? да ?абірі бар, А?мешіт ?улие де осы арада жатыр. ?лытау ?аза? еліні? атамекен кіндігі. Б?ны к?руді Кенесары да ?зіне парыз санайтын. Б?йгеде сойыл?а ат жы?ылып, к?кпарда кісі ?лген ?лан-асыр осы тойдан ?айтып келе жатып, Ар?ынны? Алтай, Т?ртуыл рулары жайлап отыр?ан Теріса??ан ?зеніне келіп, азыра? ат шалдыру?а аттарынан т?се-т?се ?ал?ан. Астында?ы с?йг?лік ж?йрігін ат?осшысына беріп, Кенесары ?алы? талды жа?а?а бар?ан. Та? алдында ?ана жа?быр жауып ?ткен-ді. Сы?сы?ан тал арасы тымырсы? б?к екен. Кенесары пысынап кетіп, азыра? сал?ындап алайын деп сылдырап жат?ан су?а тая?анында ша?ын келген Теріса??анны? бергі а?ымында к?к тол?ынмен ойнап ж?зіп ж?рген екі ?ызды к?рді. Ауыл к?шіп жат?ан кез, сір?, к?шж?некей шомылып ал?ысы келген т?різді, киімдері мен шідерлеп ?а?тарып ?ой?ан аттары ар?ы бетте. Кенесары ал?аш?ыда айдалада пайда бол?ан б?лар періні? ?ыздары шы?ар деп ойлап ?ал?ан. ?сіресе алды??ы ?ыз бір адамны? аузыны? суы ??ры?андай с?лу к?рінген. ?амшыны? тіліндей етіп ?рілген ?ос
