?ор?асын, бес батпан зілдей ауыр ?ара найзасын тудай к?тере ?стап, астында?ы сар?ылт ?ылшы?ты а?боз атын ойна?тата «Абылайлап!» шап?анда, жан ?арсы келе алмайтын. Ж?не зілдей ?ара найзамен ешкімді ?ос ?олдап шаншып к?рген емес. О? ?олында т?рт жігітті? к?ші бар дейтін ж?рт. Наурызбай ас?ан найзагер, заманында б?л со?ыс ?аруынан ?зіне пара-пар келетін жан кездестірмеген. Ж?не жау?а шап?анда ?аба?ы ?арс жабылып, ж?зінде ерекше ?а?ар пайда болатын. Ал жайшылы?та Наурызбайдан а? жар?ын жан жо?. Ол м?ндайда ?рі ?нші, ?рі ?зіл?ой. Ал ?азір Наурызбайды? ?алы? ?аба?ынан ?ынжыл?ан ре? бай?алады. К?зі тере?дей, ?ас-?аба?ы кіртие ?ал?ан.
О?ан себебі де бар еді.
Наурызбай со??ы кезде ?зі туып-?скен К?кшетау туралы к?п ойлайтын бол- ?ан. М?ндай кездерінде Ар?аны? жасыл шал?ынды, к?к майсалы даласы, жа?пар-жа?пар ??з тасты, ?н бойы ?рби біткен ?алы? ?ара?ай бас?ан т?йе ?ркеш ша?ын таулары, к?к тол?ыны жар кемерін тынбай со?ып жат?ан шал?ар к?лдері, мол сулы ?зендері оны? к?з алдында елестейтін. Кенет Бурабайды? к?з жасындай к?гілдір тол?ыны шула?андай, кереге ?анат ?ыран б?ркіт ?алы?тай ?ш?ан О?жетпесті? басында ойна?ан ерке жел жыла?андай, дым?ыл иісі а??ы?ан Кенесары ??гірі к??іренгендей ??ла?ына бір ?ай?ылы ?н келетін. Сол ?н ?зін ша?ыр?андай болатын. Наурызбай м?ндай кезінде к?ктем с?нін, ж?байы ?нін а?са?ан жыл ??сындай, іші-бауыры елжірей, туып-?скен К?кшетауын са?ынатын. ?йткені асыр сал?ан балалы? ша?ы, жігіт болып махаббат дегенні? не екенін білген ал?аш?ы ба?ытты т?ні, б?рі де осы К?кшені? к?гілдір ??ша?ында ?ткен. Наурызбай?а К?кше деген ??р ?ана ту?ан жер емес. Ол кейде ?зіні? жыл??сы болып жаратылма?анына ?кінетін. Егер жыл??сы болса сол К?кшені ?р к?ктемде бір шарлап ?шпас па еді! М?ндайда Наурызбайды? ж?регі удай ашып, жанын ?ояр?а жер таба алмайды. Сол ба?ыттан, сол ?уанышынан айыр- ?ан сонау темір киген д?шпандарымен алыса т?скісі келеді. ?тте? не керек, Наурызбай да бір, т??ырда т?р?ан бала б?ркіт те бір, ?шар?а ?анаты бар, біра? ая?ында?ы жібек бау жібермейді, ??р ?айрат мезеп ша??-ша?? ша?ыру?а ?ана д?рмені келеді.
?аратауды? жы??ылы мен баялышы К?кшені? тобыл?ысы мен ?ара?анына жетпес, бозы менен к?десі, ж?пар а??ы?ан к?к шал?ынына пара-пар келмес. Сонда неге ж?р б?лар Сырды? с?р?ылт даласында? Жан са?тау ма, ?лде ханды? па к?ксегендері? Егер жер кегі болса, таласпай ма сол жер ?шін сол ту?ан жерді? ?зінде? Сырда ж?ріп Ар?аны ?алай алма?? Наурызбай осы ж?йіттерді ойласа, еште?еге т?сінбейді. ?кесі ?асым т?ре, а?алары Есенгелді, Саржанны? б?л ж?нінде ?ста?ан жолы о?ан ж?мба?.
Наурызбай?а мы? ?о?ан ханды?ынан Сарыар?асыны? бір жайлауы арты?. Осы ?ай?ы кеше ??дайменді батыр келгеннен бері тіпті ?дей т?сті. ?азіргі ?аба?ыны? ?атуына да себеп осы. А?а, же?гесіні? т?бе ?стінде о?аша т?р?анын к?ріп, с?йлесуге ?дейі келген. Наурызбайды? ре?інен к??іліні? ?апалы екенін а??ар?ан К?німжан о?ан к?ле ?арап:
— Кіші т?рем, неден ж?дей ?ал?ансы?? — деді, — бір жері? ауыр?аннан саумысы??
Наурызбай ?апалана жауап ?айырды.
— Ауру екенім рас, же?еше… Жаным ауырады, к?кірегім ауырады, ж?регім ауырады…
Інісіні? немен дертті екенін к?птен бері сезетін Кенесары ?ндеген жо?. К?німжан енді жігер бере с?йледі.
— ?ара б?лттан к?н де шы?ар, б?л аурулардан айы?ар заманы? да келер.
— ?ашан?!
— Оны ж?йрік атты? шабысы, ер жігітті? намысы біледі.
— Намыс?а шабар алысымыз болып т?р ма? Біз ?азір апан-апан?а келіп ты?ыл?ан б?рі т?різдіміз. ?анша б?рі болса? да, ты?ыл?ан жері? ??р т?кпір…
Кенесары кенет інісіне ?арады.
— Апаннан атыл?ан б?рі жауына ?ауіпті екенін білмейтін бе еді?? ?ол-ая?ы?ды бауыры?а жинап атылу?а дайындала бер, Науанжан…
— Жо?, Кене а?а, апанынан б?рі тек ажалына ?ана атылады.
— Кейде жауын да мерт етпей ме?
— Ма?ан ондай ит-жы?ысты? керегі жо?, — Наурызбай а?асына кішілік мінез к?рсете а?ырын с?йледі, — ма?ан жауымды а?дып басар К?кшені? ы??ыл-жы??ыл жартасы, со?ымнан жел де ?уып жете алмас ?шы- ?иыры жо? Ар?аны? ке? даласы керек.
Кенесары інісіні? ?зімен пікірлес екенін б?рын да білетін, б? жолы да ойла?ан жерінен шы??ан со? іштей ?уанып ?алды. С?йтсе де ?атты мінезіне салып;
— ?ясынан ерте ?ш?ан ?ыран тез ?артаяды, — деді, — алды?да а?алары? барда жол та?дамай т?ра т?р.
Наурызбай Кенесарыны ?зге а?аларынан арты? сыйлайтын, сонды?тан ?арсы с?зге келмей:
— ??ба-??п, — деп т?мен ?арады.
Д?л осы кезде к?ншы?ыс т?ста?ы белестен ойда?ы ауыл?а ?арай к?терілген ша? к?рінді. ?рі-беріден со? тау ішінен екі салт атты сытылып шы?ты.
?ыра?ы к?з Кенесары тесіле ?арады да:
— Ойпырмай, мынау А?ыбай болмаса етті, — деді кенет ?обалжи, — астында?ысы А?ыла? т?різді…
Наурызбай да тесіле ?арады.
— И?, А?ыбай к?кем! Ал жанында?ысы кім? Ат жалына жабыс?ан т?рі Ержан?а ??сайды.
— И?, солар.
С?йткенше ??йындата шап?ан екі атты жетіп те ?алды. Енді оларды? «ой бауырымда?ан» ай?айы да естілді.
Кенесары сазар?ан ?алпынан ?оз?ал?ан жо?. Наурызбай мен К?німжан шыдай алмай келе жат?андар?а ?арсы ж?гірді.
А?ыбай п?шпа?ына дейін терге бат?ан атынан ?ар?ып т?сіп, белбеуін мойнына салып, ?аза?ты? жаманды?ты естіртетін к?не д?ст?рі бойынша, екі ?олын к?кке к?тере, тізерлей отырып а?ыл-тегіл жыла?ан ?алпы суы? хабарды естіртті.
— Батыр Кене, ?ос бозда?ымыздан айырылды?, он сегіз асылдан айырылды?. Ташкент ??шбегі ?олынан Есенгелді, Саржан а?алары? ?аза тапты. ?ыршын жігіттерімізді де тегіс бауыздады.
Кенесарыны? т?рі к?ре?ітіп, ерні бозарып кетті.
— ?ашан? ?алайша?
А?ыбай бетінен сор?ала?ан жасын с?ртпестен, ауызы кемсе?дей:
— Осыдан екі к?н б?рын. Жауыз ??шбегі бізді алдап ша?ыр?ан екен. М?деліхан келген к?ні т?нде Есенгелді мен Саржан с?лтанды диуан сарайына ша?ыртып алды. Сендерді? ?о?ан ханды?ына ?арсы шы?атын ойлары? бар екен деп бастарын алдыртыпты. Ержан екеуміз т?релерді? жарлы?ы бойынша керуен сарай ауласында?ы аттарды ?арау?а кеткенімізде рабатта ?йы?тап жат?ан ?зге жігіттерді жендеттері келіп бауыздапты. Біз ?зер ??тылды?.
?лсіреп ?ал?ан Ержанды Наурызбай мен К?німжан с?йеп т?р?ан. Суы? хабарды естісімен К?німжан басында?ы ?кілі с?укелесі мен к?лгін тор?ын ш?лісін ж?лып алып, ?ара шашын жая, екі белін таянып жо?тау айта ж?нелді.
?апыда кетті ?ос арлан,
Жау с?зіне бос нанып.
Аямады ?ас д?шпан
Батырып ?ан?а кек алып…
Жаманды? хабар со??ан желмен бірдей, іп-ілезде б?л с?мды?ты барлы? ауылдар да естіді. Шаштарын ж?лып, беттерін тырнап бозда?ан ана, егіл-тегіл е?іреген бала, ?й-?йді? ?асында жо?тау айтып топтан?ан ?атын-?алаш, к?зіні? жасын с?ртіп к?рсінген шалдар, ашулы к?здері оттай жайнап кіжінген жігіттер. Ойпатта отыр?ан бар ауыл к?л ?стінде тып-тыныш ж?зіп ж?рген ?аз-?йрекке ителгі тигендей ?п-с?тте азан-?азан болды да ?алды.
?анды уа?и?а ?бігері тек ерте?іне та? атып келе жат?анда ?ана басылды. А?ыбайдан Есенгелді, Саржан ?алай ?аза тап?анын толы? естіген ?асым т?ре бір т?нні? ішінде у ішкендей боп ж?деп шы?ты. ?лкен м?рынды сар?ылт ж?зі к?гілдір тартып, ?ою ?ыз?ылт са?алы ?ырау бас?андай бозарып, жайшылы?та ?анды бала? ?ас?ырды? к?зіндей білеулене ?ызарып т?ратын шегір к?здері кенет жасып а?ара т?скен. Жетпіске келсе де, тіп-тік ?апса?ай денесі айдалада жел ?тінде ?скен жал?ыз а?аштай тез-а? б?кірейе ?ал?ан. Б?л
