айт?ан арызын ??ла?ына да ілмейді. Жуырда ?ана Т?ртуыл болысыны? ?аза?ы Азнабай мырзаны? ?йелін, екі келінін, ?ызын ??м бір жесір ?йелді жаулап алып кетті. Б?ларды? ?айда екені ?лі белгісіз.
Сізбен ?р?ашанда досты? ?атынаста т?руды к?здеп мен мына т?мендегілерді талап етемін:
1) А?тау ?ор?анысы жойылсын;
2) А?мола дуаны жойылсын;
3) Бізді? жерімізге салын?ан сондай мекеме орындары тегіс жойылсын;
4) ?амау?а алын?ан бізді? адамдар ??м ?о?ыр??лжа с?лтан?а жіберілген екі адам босатылсын.
Б?л хатта Кенесары ?о?ан, Б?хар ханды?ымен еш уа?ытта да бірікпейтінін біле т?рса да, генерал- губернатор?а с?с к?рсету ?шін олар ж?рдем береді деген с?зді ?дейі к?рсеткен.
Б?л хатына да Кенесары ?ш ай бойы еш жауап ала алмады. Хатты апара жат?ан Табылды мен К?шінбайды ?о?ыр??лжа жа?ында?ы К?шенні? балалары ?стап алып, Омбы?а жаяу айдап жеткізеді. К?п кешікпей оларды соттап Сібірге ж?ргізеді-міс деген хабар Кенесары?а да келеді.
?зіні? бірнеше хатына жауап ала алма?ан Кенесары енді ?бден ызаланады. Д?шпандарыны? ?арулы ай?ассыз те?дік бермейтініне к?зі жетеді. «Енді ма?ан ?ал?ан жол — не патша ?кіметіне, ?о?ыр??лжа, У?ли балаларына бас иіп ба?ынып, ?алы? ?олды тарату. Не майдан ашып ай?асып, к?шпен ?з айт?аныма к?ндіру», — деп ойлайды ол. Осыны? екіншісін ?ала?ан Кенесары б?л ай?асты ?аза? даласын ?зіне ба?ындыруда Солт?стік пен Шы?ыста?ы Россия империясыны? е? мы?ты кіндігі бол?ан А?мола бекінісін алудан, онымен ?атар ата жауы У?лиханны? ?атыны Ай?анымны? Сырымбет саласында?ы ордасын шабудан бастама? болды. Кей батырларыны? «шабуылды К?кшетаудан бастаса?» дегеніне с?лтан к?нбеді. ?йткені К?кше жері ат баурын жазып шаба алатын жазы? емес ж?не ар жа?ында Омбы жа?ын, патша ?скері тез жетуі м?мкін. Оны? ?стіне ?кесі ?асым К?кшені? киесі а? бураны ат?ан деген ла?ап бар, Кенесары ел ?ар?ысынан да сескенеді.
Ал А?мола бекінісін алып ?зіні? мы?тылы?ын к?рсетсе, абыройыны? ?ршігені. Біреуді ма?таса айын аспан?а шы?арып, жер-к?кке сый?ызбай к?термелейтін ?аза? Кенесарыны? да??ын алты алаш?а таратады. Серкеге ерген ?ойдай со?ынан ереді. Осылай болатынына с?лтан к?міл сенеді. О?ан та?ы бір себебі бар. Кеше ?ана хабар ал?ан. Осы б?гін-ерте?дер ар?а ?кіріктеріні? ?аза?тарынан жа?а устав бойынша биылдан бастап салы? жиналсын деген патша жарлы?ы шы?па?. Б?л жарлы? бойынша ж?з ?арадан бір ?ара салы? алынып егер ол а?шадай т?ленетін болса, жыл?ы басы 35 сом?а, ?гіз жиырма сом?а, ?ой екі сом?а ба?алансын делінбек. Б?л жарлы? шы?са, д?тке ?уат, онсыз да патша ?кіметінен ?ыспа? к?ріп ж?рген ?аза?, Кенесары жа?ына ?ойдай то?ытылады…
Патшаны? К?кшетау мен ?ар?аралы ?кірігіні? ?аза?тары жайында?ы б?л Указы Кенесары к?терілісіні? ?ызу ша?ында ?арашаны? жиырма сегізі к?ні сол Ит жылы шы?ты. Біра? ?зын??ла? б?ны ?аза? аулына екі ай б?рын жеткізді, Кенесарыны? да д?тке ?уат к?ріп отыр?аны осы Указ…
«Ал А?мола бекінісін ала алмаса? Со?ында?ы бес мы? атты ?скерін ?ыр- ?ын?а ?шыратса? Онда Кенесарыны? артынан кім ереді? Бірден тауы ша?ыл?ан ж?рт, бас?а ?р?ан мал секілді шегіншектей бермек. Жауын же?е алмайтын батыр — ??р батыр, ел ?ор?аны емес.
Сонды?тан осы е? ал?аш?ы ?лкен ай?аста Кенесары ?зіні? ?амал б?зар ер, ел бастай алатын кеме?гер екенін ж?рт к?зіне к?рсетуі керек. ?йтпесе ол ж?ртты со?ынан ерте алмайды, ойла?ан ма?саты — хан та?ына да жете алмайды. Ал м?ны істей алмаса?».
«Жо?, жо?, ?айткен к?нде де А?мола бекінісін алу абзал. Біра? бес ж?зге таяу жаса?ы, зе?бірек, карабин, іштесер ?аруы бар, биіктігі бес сажын ?ор?анды, жан-жа?ын ?оршай ?аз?ан тере? орлы бекіністі ?о?ыр??лжа мен ?арап?шы? Иван оп-о?ай бере сала ма? Айла? жетсе, бермеймін дегеніне ?оясы? ба, аласы?!.. Баш??рт ?шірап айт?ан бекіністі алу айласы Кенесарыны? б?рын?ы ойына ой ?осты емес пе? И?, с?йтті. ?тте?, д?ние-ай, ?шірап екі к?н ?тпей жо? жерден мерт болды. Біра? айт?ан а?ылы к?кірегімде сайрап т?р?ан жо? па? Ай, ?ара?лек-ай, ?олы? г?рзіден де ауыр-ау, сорлы баш??ртты? мойын омырт?асын бірден ?зіп жіберіпсі?. С?л же?іл ?имылдаса? нетті, жазы?ы ?амал алуды ?йреткені ме? Нойыс неме, мені? ойымды д?рыс т?сінбегенсі? ?ой. Са?ан ?шірапты ертіп жібергендегі ойым ?арамайды д?рыс ?айнатуды ?йретсін дегенім еді ?ой. Ал сен мені? б?рын?ы т?сілімнен шы?а алмапсы?… ?лтіріп жіберіпсі?. ?лу — ?мір за?ы. Енді о?асы жо?. ?лтіргені? д?рыс та. ?арашыны? а?ылымен ?амал ал?анымды ж?рт білсе, менде ?андай абырой ?алады? Енді ол ?дісті… Жо?, жо?, е? алдымен бар батырымнан бекіністі ?алай алу керек екенін с?раймын, ?рине ?р?айсысы ?р?илы жол?а сілтейді… Е? со?ында барып, ?з ойымдай айтамын. Ел бастайтын ?а?арманны? аузынан шы?атын с?зді айтуым керек. Б?ны? ?зі ма?ан ерген ж?ртты? бірден к??ілін к?теруі с?зсіз. Содан кейін мен айт?ан ?діспен А?мола бекінісін алса?, одан арты? абырой болар ма?! Со?ымнан ерген ж?рт ??рмет т?тса, хан та?ыны? да жа?ындай т?скені.
Осыдан ?ш к?н б?рын А?мола бекінісін ?алай алуды ойлап, ордада жал?ыз отыр?анында Кенесарыны? ?стіне Жоламан батырды? жаса?ынан Байтабынмен бірге келген ?шірап деген баш??рт жігіті кірген. Д?улетші екеуі зе?бірек ??я біледі дегеннен кейін, Кенесары осы баш??рт жігіттерімен жиі кездесіп т?ратын. ?зіні? ордасына да ?лсін-?лсін ша?ырып, зе?бірек ??ю жайын ??гімелесетін. С?йлесе келгенде зе?бірек ??юды білетін Д?улетші, ал ?шірап — Салауат Юлаевты? к?терілісіне ?атынас?ан, белгілі жауынгерлерді? біріні? баласы боп шы??ан, ?кесіні? айтуы бойынша бекіністерді алуды? ?дісінен хабардар екенін а??арт?ан. Кенесары зе?бірек ??й?ызамын деп бірнеше ауылды? ?азан-оша?ын жинатып, Д?улетшіні? ?асына ?аза?ты? ас?ан шебер бес ?стасын ?осып, ?ор?асынды дейтін жерден к?рік аш?ан. Ал ?шірапты жанына алып ?ал?ан Кенесары о?ан А?мола бекінісіні? ?андай бекініс екенін айта келіп, осындай ?амалдарды Салауат Юлай ?алай алды екен деп с?з таста?ан.
— ?здері?ізді? ?андай ойлары?ыз бар? — деген ?шірап.
Кенесары жасырма?ан.
— ?алы? ?скер ж?здік, мы?ды? саппенен к?дімгі жарды ?ру?а келе жат?ан тол?ындай лек-лек боп, барынша ай?айлап ?ран сап, біріні? со?ынан бірі ?амал-?а шабады, — деген ол. — М?ндай жа?дайда гуілдеген, шуылда?ан, атой ?ой?ан ?алы? топты к?ріп, ?амал ?ор?аншылары шыдай алмайды, ?арадай з?ре- ??ты ?ашып, ?амалды ?ор?ама? т?гіл, бекініс ?стінде де отыра алмай, к?біне-а? ?аша ж?неледі. Б?л ?дісті ата-бабаларым ежелден ?олданып келеді.
— М?ндай ескі ?діспен зе?бірегі бар, жа?сы ?арулан?ан ?скерге толы А?мола секілді ?азіргі заман бекінісі алынбайды, — деген ?шірап.
— Неге? — деп Кенесары о?ан тесіле ?ара?ан.
?шірап т?сіндіре жауап берген.
— Жа?а ?зі?із айтты?ыз ?ой, А?мола бекінісін ?оршап ?азыл?ан ор бар деп. Ла?ылдап келе жат?ан сарбаздары?ыз сол ор?а келгенде амалсыз то?тайды. Алды??ы ?атарын артында?ы шауып келе жат?андары итеріп, кейбіреулері ор?а ??лап, ?алы? ?ол іркіліп ?алады. Д?л осы кезде ?ор?ан ?стіндегі жаулары?ыз т?рт зе?біректі бірдей атып, мылты? біткеннен жаппай о? жаудырып, бар ?скері?ізді жусатады да салады. Сонды?тан б?л ?діс ?азіргі жа?дайда бекініс алу?а келмейді. Бас?а жол табу керек…
— ?андай жол?
— Бекіністі? ішінде а?аш ?йлер к?п… деді?із ?ой. Салауат Юлай ?лы бір амалды осы жа?ынан ойла?ан болар еді..
?шірап м?ндайда Салауат Юлай ?лы мені? ?кемні? айтуы бойынша былай істер еді деп ?зіні? ойын айтып берген. Оны? айт?аны Салауат Юлай ?лы ?ана емес, к?не са?тарды?, беріректегі ?ыпша?тар мен мон?олдарды? ?амал алу ?ді- сі еді.
Баш??рт жауынгеріні? а?ылы Кенесары?а ?те ?на?ан. Шындап ?имылдаса А?мола бекінісіні? алынатынына к?зі аны? жеткен. Е?сесі к?теріле баста?ан. Біра? к??ілінде жанын жегідей жеген бір к?дік ту?ан. «Сонда ?алай болады, деген ол ішінен, А?моланы алуда… мен ?арашыны? а?ылынан аса алма?аным ба?»
?ш к?ннен кейін д?лей, мыл?ау, алпамсадай зор денесіне ?арап ж?рт ?ара- ?лек деп атап кеткен Кенесарыны? бас жендетімен бірге то?ай ішінде ?арамай ?айнатып жат?ан ?шірап «а?аш ??лап» ажал тап?ан. Ел болып а??а орап ?шірапты ??рметтеп жерлеген. Зират басында с?лтанны? ?зі де бол?ан. К?йзеле «топыра?ы? тор?а болсын» деп е? бірінші боп ?аш?ын жігітті? жас ?абіріне бір уыс топыра? таста?ан. «Кешір, азаматым, ?ара?лекке ойымды аны? т?сіндірмегендіктен сені? ажалы?а мен айыптымын», — деген ол ішінен. ?шірап ажалы жайында Кенесары одан ?рі ?ынжылма?ан. ?алай ?ынжылсын, «?анішер Абылай» атан?ан ?анды к?йлек ар?ы атасы кісі ажалы мен ?ой бауызда?анды те? к?рген. Бергі атасы хан Абылай
