— Миколайды? ?зі ?айда?
— ?не келе жатыр.
Наурызбай мен Байтабын Николай?а ?арсы ж?рді. Біра? жетер-жетпестен бір ?араша ?йді? есігіні? алдында т?р?ан Алтыншашты к?ріп екеуі бірдей кілт то?тай ?алды. «Адам баласыны? да м?ндай ?демісі болады екен!» деді ішінен та?дан?ан Байтабын. Ойлама?ан жерден ж?регіне о? тигендей ая?ын баса алсайшы енді ол. Жуан ?ос б?рымы жерге ш?батыл?ан, аппа? бетіні? ?шы с?л ?ызара ?лбіреген, танадай к?зі ?арасудай ?ап-?ара боп т?на м?лдіреген Алтыншаш есік алдында с?л т?рды да б?лт астына ?айта кірген к?міс айдай жо? болып кетті. Ар жа?тарынан Николай келіп жетті де ?шеуі аттарына ?арай ая?дады.
Байтабынны? кенет ?згере ?ал?ан ?алпын сезген Наурызбай езу тартып к?л- ді де:
— Алтыншаш десе Алтыншаш екен ?лгі келіншек! — деді Байтабын?а ?арап.
Байтабынны? ?аба?ы кенет салбырап кетті. Ол Алтыншашты басы бос ?ыз ?ой деп ойлап ?ал?ан еді.
?ш жігіт енді ?зара с?йлесе ауылды? шетіне шы?а берді.
… Бір жеті ?тісімен алты ж?з жаса? ерткен Бопай алдымен Аман?ара?ай приказын, содан кейін Сырымбет тауында?ы У?лиханны? б?йбішесі Ай?анымны? ауылын шапты. Кенесары ?олы К?кшетау жа?ты шауыпты деген хабар келесі к?ні-а? б?кіл Сарыар?а?а жамырай тарады. Б?л хабармен бірге войсковой старшина Симонов бас?ар?ан А?тау бекінісінен шы??ан екі ж?з солдат Бопай алып келе жат?ан малды алып ?алма? боп алдынан кетіпті ж?не Омбыдан А?мола гарнизонына к?мекке аттан?ан ж?з солдат та К?кшетау?а ?арай б?рылыпты деген хабар ?зын ??ла?тан дереу бар елге тарады. Кенесарыны? к?ткеніні? ?зі де осы еді. А?ыр?ы екі-?ш к?нні? ішінде ол суыт ж?ріп, ?скеріні? те? жартысын ?ор?алжын к?ліні? т?менгі саласына ?кеп ?остат?ан. Ал ?ал?ан жартысын Атбасар жа?тан ора?ытып, Есілді жа?алата ?ара?ткелге иектете орналастыр?ан. К?ніне ж?з жиырма-ж?з отыз ша?ырым жерді жай алатын ?аза?ы жыл?ы?а енді А?мола б?лендей алыс емес-ті. Кенесары осы ат тыны?тырып жат?ан жерінен тамыз айыны? алтысы к?ні с?скеде к?терілді де, ымырт ?йіріле А?моланы? ма?ына шо?ырланды. ?о?ыр??лжа мен ?арап?шы? ерте?іне та?ерте? т?сектерінен т?р?андарында кеше ?ана тып-тыныш жат?ан ке? даланы?, б?гін ??жына?ан ?ол екенін к?рді.
Кенесары А?мола бекінісіне шабуылды осы тамызды? жетісі к?ні та?с?ріден бастады. Е? алдымен бекініс о?т?стіктен солт?стікке дейін иілген та?адай ?ш ша?ырымдай жерден ?оршалды. Бекіністі? к?ншы?ыс жа?ы бос — жарты ша?ырымдай жерде Есіл ?зені. Содан кейін барып ?олды? сегіз т?сында сегіз батыр т?рып ал?ан. О? жа?ында Кенесарыны? ?зі, одан кейін А?ыбай, А?ыбаймен ?зе?гілес Б??арбай. ?олды? ша??ай ортасында Басы?ара. Басы?арамен ?атарлас Т?лебай. Т?лебаймен ?зе?гілес ??дайменді. ??даймендіден солыра? Жанайдар. Сол ?анатта Наурызбай. Та? ??ланиектеніп келе жат?анда бес мы? атты ?скер «Абылайлап» бекініске лап берді. Бір ?ажабы ?алы? ?ол ?зе?гілесе ат ?оймай, дорбадан шашып жіберген б?рша? секілді, ?р салт аттыны? аралары он-он бес ??лаштай тым-тыра?ай шауып келеді. Екінші ?ажабы, шап?ыншыларды? алды??ы ?атары зе?біректер нысаналан?ан ор?а жа?ындамай, сада? о?ы жетер жерден о?тарын ата сала кейін ?арай б?рылып шаба ж?неледі. Бекініске тіпті ?мтылмайды. К?кпар, сайыс?а ?йренген ?аза? бірі кейін шапса, бірі ал?а ?мтылып, о?ты ?ардай боратты. Алды??ы ?атары ор?а жетпей кейін шегінгенде, к?к жиектен лы?ылдап к?рінген арт?ы жа?ында?ы бытырай шауып келе жат?ан ?алы? ?ол ?шы-?иыры жо? ??мырс?аны? илеуі т?різді. М?ны? та?ы бір кереметі, ?амалда?ылар ?ол баста?ан батырларды жекелеп нысана?а алайын десе, т?гілген тарыдай жер ?айыс?ан жанны? ?айсысыны? басшы, ?айсысыны? ?осшы екенін ажырату ?иын. Б?рі бірдей киінген. ?р топ ?з батырларын тек ?здері ?ана біледі. ?ор?ан басында т?р?ан ?о?ыр??лжа мен ?арап?шы??а А?моланы ?орша?ан мынау ?ара н?пір ?ол — бес мы? емес (солай деп Ожар к?ні б?рын хабар берген), бес ж?з мы? адамдай боп к?рінді.
— Япырмай, — деді та?дан?ан ?о?ыр??лжа, — мына ?асымны? к?кжалы ?ш ж?зді? бас к?терер жігітін тегіс жи?ан ба?
?арап?шы? а?а с?лтаннан да бетер сасуда еді. Оны? ойынша Кенесары сарбаздары лы?ылдап келіп алды??ы ?атары ор?а тірелгенде, арт?ы ?атары оларды ор?а ??лата-м?лата ?здері амалсыз топырлап то?тау?а тиісті еді. Сол с?тте т?рт зе?бірек бірдей о? жаудыруы керек. ?арап?шы? к?ні б?рын зе?біректерді де ?дейі осы орды? ар?ы ?аба?ына к?здетіп ?ой?ан.
Ал Кенесары сарбаздары оны? б?л ойынан шы?пады. Ор?а келіп тірелмек т?гіл, тіпті о?ан жуымай, анандайдан сада?тарынан жебе ?арша борат?ан ?алыптары жалт береді. Бір ?ызы?ы, сарбаздар о?ты ?анша атса да, бірлі-жарым солдат?а ?ана тигені болмаса б?рі бірде асып кетіп, бекіністі? ішіне т?сіп жатыр. Егер ?олдарынан келері осы болса, мейлі, о?тарын жаудыра берсін! ?йтсе де ?арап?шы? ?те сасуда еді. Б?л оны? к?рмеген со?ысы. Ол ?аза?ты зе?біректі? аузына байлап атып ?йренген. Ал мына ?у Кенесары оны істетер емес. Зе?біректі сонау тым-тыра?ай ерсілі-?арсылы шауып жат?ан сарбаздар?а ат?аныменен ?аншасын ?ирата алады? ?р салт аттыны? арасы он-он бес ??лаш, к?п болса екі-?ш адамды о??а ?шырады. Ал зе?біректі о?тап, білтесіне от беріп атуды? ?зі ?аншама уа?ыт алар бір ?ияпат іс!
?арап?шы? Кенесарыны? сарбаздары осылай ??р текке шауып ж?рген жо?-ау деген ойдан да к?дікті еді. К?п кешікпей б?л к?дігі де аны?талды. Кенет ?о?ыр??лжаны?:
— Ойбай, ?йлер жанып жатыр! — деген ?рейлі даусы шы?ты. Осы с?тте ?арап?шы?ты? д?л ?асына кеп ?ор?ан ернеуіне бір сада? о?ы шаншыла т?сті. ?арап?шы? ?олын созып суырып алды. ?ауырсынына ?ара майлы білте ш?берек байлан?ан. Заматта білте ш?беректегі кіп-кішкентай ?ызыл шо? пысылдай жана бастады. ?арап?шы? енді т?сінді! Ж?регі бір с?мды?ты текке сезбеген екен! Кенесары сарбаздары ба?анадан бері сада?ты бос?а беземепті.
Оларды? ат?андары мынау о? т?різді, ?дейі бекініс ішіндегі а?аш ?йлерге ?рт салу?а арнал?ан о? боп шы?ты. ?арап?шы? бекініс ішіне ?арап еді, ?р жерден к?кке лаулай к?терілген ?ртті к?рді. Халдеріні? ?иын?а айнала баста?анын енді т?сінді. ?рт молайса о?-д?рі, азы?-т?лік ?оймасын да алады, онда б?ларды? шаруасы біткені! «З?лым Кенесары ?улы?ын асырды! Біра? т?ра т?р ?лі, к?ресі?ді к?рсетермін!».
?арап?шы? ба?анадан бері Кенесары сарбаздарына о? жаудырып жат?ан солдаттарыны? ?ыры??а таяуын амалсыздан ?рт с?ндіруге жіберді. ?ал?андарына жолдастарын жо?татпауды б?йырып, зе?бірекшілерге:
— Зе?біректері?ді орды? ернеуінен алып, анау ?алы? ?олды? д?л ортасына ме?зе?дер, — деп а?ырды.
Бес минут ?тпей зе?бірекшілерді?:
— Дайынбыз! — деген дауыстары естілді.
— От! — деді ызалан?ан ?арап?шы? ?олын т?мен сілтеп.
Аралары елу метрден ?ойыл?ан т?рт зе?бірек, бірден к?ндей к?ркіреп г?рс-г?рс етті.
— Солай ма екен! — деді ?уанып кеткен ?арап?шы?.
Т?с кезі болып ?ал?ан-ды. Ортада?ы зе?біректі? о?ы д?л тиген бір атты сарбаз ат-матымен к?кке ?ш?анын ?арап?шы? аны? к?рді. Екі-?ш жігіт шет жа?тан ??лап т?сті. ?з т?сынан да екі жігіт ат-матымен ома?ата о??а ?шып ?аза болды. ?арап?шы? зе?біректерді та?ы да аттырды. Біра? б? жолы оны? о?ы дала?а кетті. ?зі де т?сінбей ?алды, б? не ?ажап! Зе?бірек даусы шы??аннан кейін, сарбаздар ?ор?ып кейін ?ашуды? орнына, кенет бес ?атар боп біріні? со?ынан бірі тізбектеліп, араларын та?ы да он-он бес ??лаштан салып, бекініске лап ?ойды. Б? жолы олар на?ыз бір шыр к?белек айнал?ан ??йын т?різді к?пшілігі орды? ар?ы ?аба?ын ?оршай шауып, ?ауырсын жебелерді та?ы да ?ардай боратты. Жа?ын жерден к?зделген мерген о?тары ?ор?ан ?стіндегілерді? басын к?тертер емес.
Ал Басы?ара, Т?лебай бас?ар?ан ?скерді? бір тобы, зе?біректерді солдаттар ?айтадан орды? ?аба?ына ме?зегенше, о?т?стік пен солт?стіктегі ?а?па алдында?ы жі?ішке жолдардан бері ?тіп, ?ор?анны? іргесін айнала шауып, бекіністі? ?стінде т?р?ан солдаттар?а ?ыл ар?ан-б??ау ла?тырды. ?ор?анны? ?р жерінен басын ?ылты? еткізіп к?терген бес-алты солдатты ла?тыр?ан б??ау іліп те ?кетті. Екі жа?тан бірдей атыл?ан мылты?, тартыл?ан сада?, ?лем-тапыры? бір ?ияпат. Д?л осы кезде ай?ай-шу, жан талас?ан ай?асты пайдаланып, бекіністі? солт?стік жа?та?ы шойын топсалы, шананы? табан темірімен шандыл?ан, шынжыр ??лыпты ?ара?ай ?а?паны? сыртынан бір топ сарбаз шелектеп ?ара май жа?ып, т?біне ?ара маймен ыстал?ан ?ызыл тобыл?ыны ?йіп, ?рт ?ойып жатты. Бы?си жан- ?ан тобыл?ыны? ?стіне бірнеше шелек ?ара май та?ы ??йылды. Жалын ал?аш- ?ы рет лап етіп к?кке к?терілген кезінде, ор ?аба?ына ?айтадан ме?зелген зе?біректерді? де жер жар?ан г?рсілі естілді. Б? жолы да жиырма ша?ты жауынгерді о??а алдыртып жарлы? бойынша Кенесары сарбаздары кейін шапты. Біра? б?л кезде бекіністі? іші ?алы? ?ртке айнал?ан еді. ?о?ыр??лжа мен ?арап?шы??а енді бар ?скерін екіге б?луге тура келді. ?рт с?ндіруге жіберген жауынгерлерді ?оспа?анда, бекіністі ?ор?ау?а жарайтын не бары екі ж?здей ?ана солдат ?алды. Оны? ?стіне
