жа??а бара жатыр бірін де білмейді, тек сенері осы жиырма жігіт. Осылай та?ы да бір жеті ?тті. ?бден ?алжыра?ан солдаттарды? енді торсы?та?ы сулары таусылу?а айналды. Фалилеев: «?ой, жетер енді, суы бар жерге ?арай баста?дар» деген к?ні со??ы он жігіт: «Таймас пен Ержан енді ал?а ?арай ж?ре алмайды. Алдарында тек сусыз ??м. Олар ерте? кейін ?айтады. Б?л арада б?тен ж?рер жолдары жо?. ?бден ?алжыра?ан жігіттерді к?дімгі балшы??а ?он?ан ?йректей шетінен аспай-саспай атып аламыз. Тек б?гін осы арада ?бден тыны?ып алалы?. Су керек болса алыс емес. Осы арада мына теріскей жа?та он ша?ырымдай жерде суы м?п-м?лдір тас ??ды? бар», — деп а?ыр?ы сырларын ашты. «?неугіден бері бос?а ?уып ж?рміз бе б?л ?ара?шыларды, егер су жа?ын болса ерте?-а? барармыз», — деп шешкен Фалилеев жігіттерді? а?ылын д?рыс к?рді. Торсы?та ?ал?ан суларымен шай ?айнатып ішіп алып, аттарын т?сап тастап ерте?гі ай?ас?а ??лшынып кіріспек боп ?й?ы?а кетті. Бір-екі-а? к?зетші солдаттар ?алды. ?бден жол со?ып ?алжыра?ан к?зетшілер «сендер аз дем алы?дар, біз к?зете т?райы?» деген ты? ?аза? жігіттеріне сеніп, с?л к?з іліктірмек боп ерлеріні? ?асына жантайды.
О?т?стікті? жаз?ы т?ні ?андай ?ыс?а, ?бден ?алжыра?ан солдаттар бірер са?ат ?йы?тап т?регелсе, та? да бозарып атып келе жатыр екен. К?кжиек ала-б?ртып к?п кешікпей к?н де шы?у?а жа?ын… Керней ойналып, солдаттар орындарынан атып-атып т?рды. Б?лар т?регелгенде е? алдымен к?ргендері ?ан-?ан боп бауыздалып ?ал?ан Ш?мекейді? он жігіті болды. Кенесары жаса?ынан ?ашып келген сыпайларды? бірде-бірі жо?. Фалилеев ?аш?ындарды? б?гінге дейін ?астарына Ш?мекей жігіттерін неге серік етіп ж?ргендерін енді т?сінді. «?ттегене-ай!» деп санын ?рды. Расында да б?л ?ашып келген он жігіт Таймас жіберген ты?шы- барлаушылар еді. Олар ?бден сенімге еніп алып, жауларына жол к?рсететін ?астарында жат?ан серіктерін осы т?ні бауыздап, ?здеріні? жаса?ына тартып отыр?ан.
Аздан кейін алаб?ртып жар?ырап к?н шы?ты. К?н к?теріле баста?аннан-а? к?кжиекте са?ым да ойнай ж?нелді. ?рі-беріден со? к?н к?к аспанда шатынай ?ызарып жерге жалындай к?йіп т?р?ан н?рын т?кті. ?шы- ?иыры жо? ?аза? даласында к?нні? ?ай жа?тан шы?ып, ?ай жа??а барып бататынын бірде-бір солдат айыра алар емес. ?ай жа??а ?араса да ?шы-?иыры жо? ??лазы?ан а? сорта? та?ыр. ??с та ?шпайды, а? да ж?гірмейді, тек жалпа? даланы ?оршап са?ым ?ана ойнайды. Ке? даланы? ?ай жерінде жат?андарын ажыратып болмайды, не су жо?, не к?ле?ке жо?, тек к?ріктен а?ыза? леп ?ргендей бір там??. Су табатын, жол білетін бірде-бір жан жо?. М?ндайда а?т?мсы? ??мырс?аны? ?ймелеген жерінен ??ды? ?азып, екі-?ш кезден кейін м?здай м?лдір су?а жететін, оша?ан б?ршігіні? ?алай ?арай жантаюынан терістік пен к?нгейді айыратын ?аза? жігіттері бауыздаулы жатыр…
А??аулы?ынан ?ай?ылы хал?а душар бол?ан Фалилеев жылап жіберді. «Алыс деп аулы?а бармайсы? ба?» деп ?аза? айт?андай, ол ?рпие шошын?ан солдаттарын ертіп басы ау?ан жа??а ж?ре берді. Алты аласы, бес бересі жо?, айдалада ?ойын ба?ып к?шіп ж?рген ?аза?ты ?ырамын деп келген сотник, енді ?з жанын сау?алап тірі ?алуды арман етті. Сотник Фалилеевті? жаса?ы осылай ?ырылды. Тек жершіл ?аза?ы ат мінген ??р с?лдері ?ал?ан он ша?ты солдат ?ана, бес-алты к?н ?ткеннен кейін Бал?аш к?лін жа?алай к?шкен Ысты руыны? аулына келіп жетті. Таймас пен Ержан тобы он к?н ж?ріп арып-ашып Кенесары ?скеріне келіп ?осылды.
Лебедевті? орнына та?айындал?ан Дидиковский жаса?ын ?зінше бас?арма? болды. Ол бірден войсковой старшинаны? ?аза?ты? ке? даласына ы??айланып істелген азы?-т?лік тиейтін арбасын жойып, ж?кті т?йеге артты. С?йтіп а?ырын жылжитын ауыр керуенмен шілдені? бас кезінде Тор?ай ?зеніні? бойында?ы генерал-майор Жемчужниковты? ?скеріне ?осылуды ойлай жол?а шы?ты. Ш?мекей руында?ы бір ты?шысы ар?ылы Дидиковскийді? бет алысын, оны? дала со?ысында Лебедевтен т?жірибесіз екенін біліп отыр?ан Кенесары б?л полкке ?арсы та?ы да же?іл жаса? шы?аруды ?й?арды. Ол жаса?ты бас?аруды ?айтадан ?рысу?а жарап ?ал?ан Наурызбай мен А?ыбай?а тапсырды. Б?л жаса?ты? бар міндеті бая?ы бір сара жол, жау ?скерін со?ына т?сіріп, бетпе-бет ?рыс?а жеткізбей, тиіп ?ашып ?бден ?алжырату. Ал ?зі Иман, Жоламан, Байтабын, Жеке батыр, ??дайменді, Б??арбай баста?ан ауыр ?олмен кенет жауыны? к?тпеген жа?ынан келіп ?атты со??ы беруге бел буды. Шілдені? сегізі кезінде Ыр?ыз ма?ында ж?рген Кенесары, екі к?н ?тпей кенет Тобылды? жо?ар?ы жа?ында?ы Жант?ре Ахметіні? ?скеріні? д?л ?арсысынан шы?а келді. Ол шілдені? жиырмасынан жиырма біріне ауысатын т?ні Ахмет шебіне шабуыл жасады. Осыдан екі-а? к?н б?рын Дидиковский полкімен шай?асып жат?ан Кенесары ?скеріні? найза?айдай жар? етіп д?л б?лай ?зіне лап беретінін к?тпеген с?лтан-правитель ?ор?ану?а да ?лгірмеді. Кенесары б?л с?лтан?а аса кекті еді. Алды??ы жылы осы Ахмет Ор ?аласында балаларымен т?т?ында отыр?ан К?німжан?а барып, с?лулы?ына ?ызы?ып; «Кенесары?а б?йбіше болса?, енді ма?ан то?ал бол», — деген. О?ан К?німжан: «Са?ан то?ал бол?анша, Кене т?ремні? ш?л?ауы болайын», — деп кішкентай болат кездігін к?рсеткен. Б?л о?и?а Кенесары?а жеткен. Содан бері хан ?те ?шігулі еді. Оны? ?стіне Ахмет те ?лсін-?лсін ?ол жинап Кенесары?а ?арсы шы?уын ?оймады. Ахметтен к?п ?иянат к?рген Иман да о?ан тісін ?айрауда болатын. С?лтан-правитель ?скеріне к?тпеген жерден тиген кіле? тас ж?рек жігіттер ешкімді аямады. Бір т?нде бар жаса?ты ?ырып салды десек шынды??а жатар еді. Ахмет жаса?ында?ы ?ыры? т?рт с?лтанды сол т?ні ?лтірді. Жаз ортасында тайыздана бастайтын ?лкеная? ?зені сол т?нгі т?гілген ?аннан ?ып-?ызыл боп а?ты. Дидиковский полкіні? бір б?лігі б?л кезде осы Тобыл мен ?лкеная? ?зеніні? то?ысар са?асында жат?ан. Ахмет с?лтанны? жаса?ына жау тиіп, со??ы?а жы?ыл?ан кей адамны? ойбайла?ан даусы ??ла?тарына келіп жетсе де «?зімізді ?ай т?стан Кенесары шабар екен!» деп ?ор?ып, орындарынан ?оз?алмады.
Кенесары ?олы с?лтан-правитель жаса?ын жайратып, та? ата кейін шегініп кетті. Бір т?нде Кенесары ?олынан ?ыры? т?рт с?лтан ?аза тап?ан б?л ай?ас- ты естігенде дос ?уанып, ?ас к?йінді. Бол?ан о?и?аны жеткізген Дидиковский рапортына Орынбор ?скери губернаторы генерал Обручев: «Мас?ара, жант?ршігерлік хабар, м?ндай о?и?аны? бол?анына сенгі? келмейді», — деп б?рыштама жазды.
?йтсе де Ахмет с?лтанны? ?скеріні? ?алды?ымен Дидиковскийді? полкі Тор- ?ай?а жа?ын Алак?л деген к?лді? жа?асында Сібір генерал-майоры Жемчужниковпен кездесті. Біра? б?л кезде Кенесары ?зіні? бар аулын Талды мен Шет-Ыр?ыз ?зендеріні? ма?айынан М??ажар тауыны? к?нбатыс етегіне ?ткізіп жіберген-ді. С?йтіп Жемчужников бас?ар?ан Сібір мен Орынбор ?скеріні? ?оршауынан Кенесары та?ы ??тылып кетті. Енді ол ??р ??тылып ?оймады, жау?а ?зі шабуыл жасау?а кірісті. Тамыз айыны? басында Кенесары ?олы Орынбор шекарасында?ы ?зімен ?ш ?аза? ауылдарыны? к?к желкесінен шы?а келді. Б? жолы жазды? басында Кенесары ауылдарын Ыр?ызды? о? жа? ??ірінде к?шіп ж?ргенін Лебедев пен Ахмет с?лтан?а айт?ан Т?рт?ара мен Жа?албайлы руларын шапты… ?ан?а ??ны??ан хан Кене б?л жолы да, досы мен ?асын, биі мен ?арашысын айырмай, заты Т?рт?ара, Жа?албайлы деп ?олдарына т?скен ауылдарды? ?стіне ат ойнатып, к?птеген адамды ?ан?а батырды. Ор ?зеніні? бойында к?шіп ж?рген бір ?ана Жа?албайлы руынан жеті ж?з жыл?ы, ?ш мы? ?ой, екі ж?здей ?ара мал айдап ?кетті.
Кенесары осылай жау шебіні? желкесінде ж?ріп, к?п кешікпай Наследница, Атаман станицаларын алды. Содан кейін ол Орынбор мен Троицкіні? ?зіне шабуыл жасаймын деп ?аза? ауылдарыны? б?ріні? ?зіне ?осылуын талап етіп жар салды. Біреулер Кенесарыны? к?шіне сеніп, біреулер ?оры??анынан о?ан ?осыла бастады. Тамызды? орта кезінде ол кенет Екатерина станицасына ат ?ойды. К?тпеген жерден бол?ан шабуыл?а тіпті станица солдаттары ?арсыласа да алмай ?алды. Кенесары станицаны ?ртеп, форштатын ?иратып, жиырма ша?ты мылты?ты олжа етіп, та?ы да ?аза?ты? ке? даласыны? ?ойнына еніп жо?алып кетті.
Ереуілшілерді? патша ?скеріні? к?к желкесінен шы?ып шабуыл жасауы ?кіметті та? ?алдырды. «Еш же?ілуді білмес тас ж?рек батырдай, со?ынан а?ыз-ертегілер ?алдырып Кенесары та?ы да ?статпай кетті»,[8] — деп жазды артынан тарихшылар.
«?айткен к?нде де Кенесарыны? ауылдарын ?уып жетіп, ??рту керек», — деп патша ?кіметі о?ан ?арсы шы?ар?ан жаса?тарына ?анша б?йыр?анмен, осы жаса?тарды бас?арушы генерал-майор Жемчужников с?лтанны? ?зі т?гіл, ауылдарыны? ?айда к?шіп ж?ргенін білмейтін еді. Сібір мен Орынбор ?скеріне енді Тор?ай ?зеніні? бойына Ыр?ыз?а ?арай ж?руге б?йры? берілді. Тамыз айыны? ая? кезінде Жемчужников ?зіні? ты?шылары ар?ылы Кенесары ауылдарыны? о?т?стікке — М??ажар тауына ?арай к?шкенін естіді. К?п ?скермен ереуіл- шілерді? со?ынан ?уып отыруды? ?иын екенін т?сінген генерал-майор М??ажар тауыны? арасында ?рысу?а жарайтын арнаулы ша?ын жаса? б?луді д?рыс к?рді. Ол м?ндай жаса?ты Орынбор?а
