signifon similan al nia Tera vorto. La parigo ce ili okazas nur pro intereso de la komunumo, kaj sen atento al la principo de natura selekto. La konsilantaro de cefuloj en ciu komunumo regas la aferon tiel definitive, kiel la posedanto de cevalbredejo prizorgas la sciencan bredadon de siaj bestoj por la generala plibonigo.
En la teorio la afero povas esti belsona, kiel ofte okazas pri teorioj, sed la rezulto de la longa efektivigado de tia nenatura moro, kune kun la fakto, ke oni taksas la komunuman intereson al la infanoj pli grava ol tiun de la patrino, montrigas per la rezultantaj malvarmaj kaj kruelaj karakteroj, kaj ilia funebreca, senhumura kaj senama vivado.
Estas vere, ke la verdaj Marsanoj estas ekstreme castemaj, aparte de kelkaj degeneraj tipoj, kiaj Tal Hajus; sed multe pli dezirinda estus pli egala ekvilibro de homaj trajtoj, ec se rezultus ioma kaj kelkfoja erarpaso malcasta.
Trovante, ke mi devas akcepti la respondecon por la sekvantaroj, vole-nevole, mi ordonis al ili trovi logejon sur la supraj etagoj, kaj lasi la trian etagon por mi. Al unu el la knabinoj mi donis la taskon prizorgi simplan kuiradon por mi, kaj ordonis al la aliaj repreni la diversajn laborojn, kiujn ili antaue faris. Poste mi malmulte vidis ilin, kio ne genis min.
Capitro XIII. La amo sur Marso
Post la batalo kontrau la aviadiloj, la komunumo restis en la civito dum pluraj tagoj, ne volante fari la alhejman marson gis ili povos esti certaj, ke la aviadilaro ne revenos; ec tia militema popolo, kiel la verdaj Marsanoj, volis eviti, ke la malamikaro trafu ilin sur la sensirmaj platajoj, malhelpatajn pro kavalkadoj de caroj kaj infanoj.
Dum nia periodo de neagemo, Tars Tarkas instruis min pri multaj el la moroj de milito ce la Tarkanoj, ankau pri la arto de rajdado sur la grandaj bestoj, kiuj portis la militistojn. La bestoj, nomataj ”toatoj,” estas same dangeraj kaj malbonvolaj kiel iliaj mastroj, sed unufoje subjugitaj, ili estas sufice regeblaj por servi al la verdaj Marsanoj.
Du el tiuj bestoj igis miaj propraj, venantaj de la militistoj, kies metalon mi portis, kaj baldau mi povis regi ilin same facile kiel la indigenoj. La metodo ne estis tre komplika. Se la toatoj ne respondis sufice rapide al la telepatiaj instrukcioj de siaj rajdantoj, ili ricevis fortegan frapon inter la oreloj per la tenilo de pistolo, kaj se ili ribelemis, la frapado dauris, gis ili au cedis, au forjetis siajn rajdantojn.
En ci lasta okazo, temis pri gismorta lukto inter viro kaj besto. Se la viro sufice rapide uzis la pistolon, li vivis por denove rajdi, sed sur alia besto; se la kontrauo okazis, liaj virinoj kolektis lian siritan korpon, kaj bruligis gin lau la kutimo de Thark.
Mia sperto pri Ula decidigis min eksperimenti per bonkoreco en mia eduko al la toatoj. Unue mi instruis al ili, ke vane ili provos forjeti min de siaj dorsoj, kaj ec mi frapis ilin forte, inter la oreloj por memorigi ilin, ke mi mastras. Poste mi grade akiris ilian fidon sufice similmetode, kiel ce miaj Teraj cevaloj. Mi ciam estis lerta kaj humana pri bestoj generale, kaj pro inklino, kaj por akiri bonajn rezultojn. Ciam mi povis mortigi homon, se necese, kun malpli da bedauro, ol kompatindan, senkulpan beston.
Post kelkaj tagoj miaj toatoj mirigis la tutan komunumon.
La bestoj sekvis min kiel hundoj, frotante siajn grandajn nazojn al mia korpo por montri sian amemon, kaj respondante al ciu mia voko kun rapideco kaj obeemo, pro kiuj la Marsaj militistoj atribuis al mi ian Teran kapablon nekonatan sur Marso.
”Kiamaniere vi sorcis ilin?” demandis Tars Tarkas en iu posttagmezo, kiam li estis vidinta min meti mian brakon en la faukon de unu el miaj toatoj, kiu estis kojnuminta stonpecon inter du dentojn dum gi mangis la mukosimilan vegetajon en nia korto.
”Per bonkoreco,” mi respondis. ”Sciu, Tars Tarkas, la molaj sentimentoj havas valoron, ec por militisto. En kriztempo de batalo, kiel ankau dum marsado, mi scias, ke miaj toatoj obeos ciun ordonon mian, kaj tial mia batala kapablo estas pligrandigita, kaj mi estas pli bona militisto, car bonkora mastro. La aliaj militistoj trovus avantagon por si, kiel ankau por la komunumo, se ili alprenus cirilate miajn metodojn. Vi mem ja diris antau kelkaj tagoj, ke la bestoj, pro la necerteco de siaj humoroj, ofte sangas venkojn al malvenkoj, pro emo, en krizaj momentoj de la batalo, forjeti kaj siri siajn rajdantojn.”
”Montru al mi, kiel vi atingas tiajn rezultojn,” estis la sola respondo de Tars Tarkas.
Tial mi klarigis la tutan sistemon, lau kiu mi dresis la bestojn, kaj poste li igis min ripeti cion antau Lorkas Tomel kaj la kunvenigitaj militistoj. Tio estis la komenco de nova vivo por la kompatindaj bestoj, kaj antau ol mi forlasis la komunumon de Lorkas Tomel, mi povis kun kontento rigardi al tute bone regebla kaj obeema bestaro. La preciziga kaj rapidiga efiko al la milita klopodo estis tiel rimarkinda, ke Lorkas Tomel donacis al mi pezan oran maleolumon de sia propra kruro, kiel signon de sia sato al mia servo.
