? Я гэта, пярмяцкі…
? Глядзі ты! ? шчыра здзівіўся Тарасікаў. ? І я ж пярмяцкі.
? Д-дык землякі?
? Землякі, выходзіць. А ты даўно ў гэтым палку? ? узрадавана запытаўся Тарасікаў.
Сувязіст падумаў.
? З паўгода, мабыць. Як з Грахавецкіх лагераў прыбылі, дык і сюды. У роце сувязі быў.
Сувязіст перастаў ужо ляскаць сківіцай, а Тарасікаў падумаў, што ён куды болей даўні франтавік за яго, Тарасікава,
а глядзі ты, які баязлівы. «Гэта што ж, ? занепакоена падумаў хлопец, ? няўжо і мне не пабароць свайго страху, так ужо
і быць усё жыццё трусам?» Зямляк жа яго тым часам ляжаў ціхенька, але, мабыць, і ён трошкі адышоўся ад спалоху
і пачаў азірацца.
? А ц-ці можна г-гэта… з-закурыць? ? прашаптаў ззаду сувязіст. ? Т-так хочацца…
? Што ты! ? здзівіўся Тарасікаў. ? Там жа немцы!
Сувязіст пакорліва памаўчаў трохі, а пасля запытаў зноў:
? Гэта ты страляў там ля балота?
? Я, ? сціпла сказаў Тарасікаў. ? Страляў, толькі ці трапіў
у каго ці не…
? Добра з кулямётам! ? ужо перастаючы і заікацца, зазна-чыў сувязіст.
? О, гэта, брат, штука! ? згадзіўся Тарасікаў.
? Сп-праўны кулямёт недаступны для пяхоты праціўніка, пакуль у ім ёсць патроны і жывы хоць адзін кулямётчык, ? паведаміў хлопец. ? Гэта ў настаўленні напісана.
? У мяне, ведаеш, брат ? лётчык, пісаў ? Героя далі. Другі недзе падводнік, маёр ці, як у іх там, ? капітан трэцяга ранга называецца. А мне вось кулямётчыкам выпала. Сам папра-сіўся ў запасным…
? А я вось па сувязі, ? уздыхнуў баец і, памаўчаўшы, зноў загаварыў пра курава.
? Слухай, можа, я за пуню схаваюся?.. Хоць дзве зацяжкі?
? Не, лепей не трэба. Патрывай як-небудзь.
Сувязіст паслухаўся і застаўся, дзе ляжаў, відаць, ва ўсім падпарадкоўваючыся ўладзе кулямётчыка. Тарасікаў з-за шчыта пільна пазіраў наперад, там, недзе ля хат, раз-пораз ляскалі адзіночныя стрэлы і чыркалі чэргі, пасля пырснула
ў поле трасіруючым струменем. Некалькі куль ударыліся
ў цемры аб зямлю і агнявымі кроплямі міганулі ў неба.
? Ці мы тут доўга будзем ляжаць? Можа б бліндаж які змайстраваць? ? спытаў сувязіст. Відаць, ён ужо асвойтаўся крыху і не хацеў ляжаць так, без справы. Але Тарасікаў баяўся, каб ён не варушыўся, хлопцу хацелася сядзець як мага цішай, здавалася, так было схоўней.
? Хто яе ведае, ? сказаў ён. ? Можа, зноў у атаку?
У вёсцы тым часам трэснула некалькі стрэлаў запар, пачулася, нібы хтось крыкнуў, і Тарасікаў, насцярожыўшыся, узяўся за ручкі кулямёта.
? Хоць бы яны не палезлі… немцы, ? сказаў ён. ? А то… Ты стужкі набіваць умееш? ? запытаў Тарасікаў, адчуўшы, што ні-чога яшчэ не мінула ? ні бой, ні небяспека, і трэба быць гатовым да ўсяго горшага. Але сувязіст ззаду чамусьці маўчаў.
? Кажу, давай стужкі наб’ём. Дзве ж парожнія ў нас…
Зноў маўчанне ззаду. Тады, учуўшы нядобрае, хлопец крутнуўся да сувязіста, які ціха ляжаў, чамусьці ўткнуўшы галаву ў рукі, і не кратаўся.
? Гэй, ты што?.. Га?.. Чаго?
Рукі яго задрыжэлі, калені ўраз аслабелі, ён ухапіў земляка за плячо, перавярнуў яго падаткае, незразумела абвялае цела на бок, стрыжаная галава без шапкі важка і бяссільна перакацілася ў цвёрдым доле, і ў чорнае неба вытырклася вострая нерухомая ўжо сківіца.
? Чаго ты?.. Што табе?.. Што?.. ? гукаў Тарасікаў, пакуль не згледзеў на сярэдзіне ягонага лба цёмную мокрую плямку.
? Братка, што ж гэта ты?.. Як жа гэта? Хто ж цябе так? ? дрыготкім роспачным голасам шаптаў Тарасікаў і думаў:
«О, божухна, забіла! Як жа гэта ў яго трапіла? Чаму ж я яго не пусціў пакурыць!.. Праклятае ліха ? ён жа адчуваў, мабыць, сваю пагібель і прасіўся, а я… От горачка!..»
Але перайначыць ужо нічога нельга было. Тарасікаў пасядзеў так, збіты з панталыку недарэчнаю смерцю таварыша, і адпоўз на крок у сваю ячэйку.
Хлопцу зноў стала вельмі ніякавата і вельмі адзінока і боязна. Лежачы ля кулямёта, ураз змаркатнелы, ён раз-пораз пазіраў то наперад, то па баках, то на мёртвага земляка і думаў: «Як жа яго прозвішча? Хоць бы спытаў, як прозвішча! Ах, зямляк, зямляк! Нашто ж ты пайшоў за мной, нашто слухаўся? Прывёў я цябе на пагібель сюды…»
Толькі што пераможанае нешта ў сабе дало яму апору, ужо з’явілася ўпэўненасць ў сабе і знікла адзінота, знайшоўся таварыш у нялёгкае яго справе, і раптам драпежны вайсковы лёс адабраў яго. І зноў рынулі ў хлопцаву душу пакуты.
Але калі пойдзе бяда, адчыняй шырай вароты, кажа народ-ная прымаўка. Не паспеў яшчэ Тарасікаў хоць крыху ачуняць ад гэтай свае бяды, як ззаду, за балацявінай раптам загрукацелі аўтаматы, ірванула граната, а пасля раздаўся
