Li pauzis, rigardis Karal farante grandan geston iom teatran, kaj rekomencis pasadi parolante:
“Foje okazis problemo pri greka laboristo, ortodokso. Sicilia kolego lia petis min helpi. Mi kompreneble faris lau mia povo. Tiel komencigis la afero. Nun mi havas bonajn rilatojn kun preskau ciuj. Pri religio mi parolas nur kun miaj sicilianoj, krom se la aliaj faras al mi demandojn. Sed ne malofte mi helpis albanojn kaj ili akceptas min vere frate nun. Kio estas via problemo?”
Karal rakontis.
“Ustari? Estas tuta tribo da Ustarioj. Jes, mi konas la mehanikiston. Halim, cu ne? Ne estas li.”
“Ne estas li, cu?”
“Ne estas li kiu krimis, se krimo entute okazis.”
“Kial vi estas tiel certa?”
“Nu, kara policano, kiam vi estos audinta konfesojn de kompleta gamo da homtipoj, vi instinkte scios distingi la honestajn disde la malhonestaj. Halim sen ia dubo apartenas al la honestula kategorio.”
“Ankau mi audis multajn konfesojn, patro.”
“Do ankau vi scias. Kion diras via instinkto?”
“Ke Halim estas senkulpa.”
“Vi havas sanan instinkton. Trovu do alian klarigon al via mistero.”
“Mi satus. Sed la faktoj…”
“Ej, faktoj!” La pastro faris largan simetrian geston per la du brakoj, ce kiu ambau manoj sin turnis por fine resti momenton senmovaj kun la platoj supren. “La faktoj arangeblas. Se vi nur scius kiom da ruzaj faktarangoj miaj bravaj sicilianoj ce l’ konfesa sakramento jam rakontis al mi!”
“Cu Halim havus motivon por kauzi la morton de Aleksandro Jendrik?”
“Unuavide ne. La albanoj ne amis la arkitekton, nek la grekoj, turkoj au sicilianoj, cetere. Sed de neamo au ec malamo al mortigo la sojlo estas alta.”
“Cu vi scias ion pri la tombeja afero?”
“Jes. Stulta obstinajo de Jendrik. Gi vekas ankau en mi specon de malamo. La islamaj albanoj petis de la autoritatoj cu apartan tombejon, cu la rajton entombigi siajn mortintojn orientitaj al Mekko. Jendrik sen komprenebla kauzo — por sadisme ofendi, au pro stulta pedanteco pri bonorda lauliniigo — ciam retorikis kaj vocdonis kontrau tiu propono en la Komunuma Konsilantaro. Pro lia ega influo, la sampartianoj — lia klientaro, kiu ne audacus kontraudiri lin — same vocdonis. Ili havas minimuman plimulton, sed tamen plimulton. Sekve la albanoj ne rajtas enterigi siajn mortintojn lau la gusta rito. Cu ne hontinde?”
“Kiel ili reagis?”
“Kolerege. Kaj ili emfazas sian decidemon jene. Ili dumtage enterigas samgentanon lau la regularo de la tombeja autoritato, t.e. paralele kun la aliaj tomboj; la administracio do estas kontenta. Sed la sekvantan matenon…”
La malgranda pastreto alprenis mienon de komplotanto. Li kurbigis la dorson kvazau por stele antauenpasi, dum liaj manoj faris alterne gestojn imitantajn silentan, kasan iron. Li estis perfekta komedianto, kiel parole, tiel ankau mime, kaj Karal ne povis ne ridi antau tia komika ludado.
“… la sekvantan matenon oni konstatas ke la tombo ne plu estas bonorde laulinia, gi estas orientita Mekken! Ili venis dumnokte por gin sangi! Tio ankorau okazis pasintan semajnon. Tiam la autoritatoj reparaleligas la tombon, kaj la albanoj rekomencas, gis oni arangas gardadon. Ili malvenkas finfine, sed la tuta urbo indignas kaj mokas la autoritatojn. Je la venonta elektado, la konservativuloj perdos sian plimulteton, mi pri tio ne dubas.”
“Cu tia ofendo al religia sento ne povus veki deziron kauzi la morton de l’ cefa respondeculo?”
“La vundo certe tre profundas. Kaj mi kredas kelkajn el ili kapablaj mortigi por afero kiun ili rigardas justa. Sed ili mortigus per trancilo au revolvero. Ili estas treege fieraj kaj dignaj. Murdo maskita kiel akcidento aperus al ili ago malfortula, senkuragula, ec pli: ne vira. Forte kaj brave aspekti ili tiom bezonas! Konduti vire estas kvazau moto ce ili. Ili uzus alian metodon. Ec se unu au du el la tuta grupo tion farus, certe kulpus neniu el familio Ustari.”
“Mi audis ke la albanoj estas vengemaj. Cu vere?”
“Kiom mi scias, jes. Mi ne volus esti tre asertema tiurilate. Tamen mi audis ke jes, pli ol multaj aliaj.”
“Cu do povus esti vengo, eble pri alia afero ol la tomba?”
“Lau mi ne, pro la metodo. Tio tute ne kongruas kun ilia honorkodo, kiu estas ege potenca.”
Jano faris grimacon. Tiu konstanta ripetado pri la albana honorkodo lin cagrenis. Finfine, cu temis pri karnaj homoj au pri abstrakta sablono pri-albana?
“Patro, patro! Vi ne helpas min”, li grumblis. “Kaj ne helpi iun helpindan estas nekristane.”
“Male, filo”, la pastro kontraupafis. “Mi helpas vin trovi la veron rezignante tro facilan pseudosolvon. Tamen lasu min kristane grandanimi kaj donaci ideon al vi.”
“Cu vere? Cu bonan?”
“Bonan au malbonan, kiel scii? Sed pensu. Se iu volus malutili al Halim…”
“Jes?”
“Eble li kredigus murdo simplan akcidenton.”
“Kiel?”
“Kial vi estas tiel certaj ke okazis krimo?”
“Car iu eksplodigis la auton.”
“Precize. Nu, imagu ke al Aleksandro Jendrik okazis rompo de cerba vaskulo tiel ke li ne plu povis uzi la dekstran kruron. La edzino ne havis tempon kompreni kio okazas, jam ili faris la grandan salton. Cu vi sekvas mian rezonon?”
“Jes. Vi volas diri ke iu, eksciinte pri la katastrofo kaj pri la fakto ke Halim estas la sola ebla suspektoto, eksplodigis la autorestajon por direkti la sercadon krimen. Jes, mi vidas vian…”
“Cu ne brila ideo?”
“Brila, sendube. Sed ne cio brila estas oro, cu? Kaj kia maniero paroli pri la propra brilado! Patro, kie estas via kristana modesto, cu gi ne akompanas la grandanimecon?”
“Mi estas nur parte kristano. Plene kristani estus superhome. Kaj oni diras ke mi estas multe pli… kiel diri?… pike carma dank’ al tiu mia ne-tro-modesteco.” Li komike mienis.
“Patro! Malpli kaj malpli kristane!”
“Ss! Mi flustros al vi pripensigon: sian modestecon al ciuj elmontri, cu estus kristane? Ne, cu? Tial mi kasas mian… modeste!”
“Patro, vi efektive estas brila!”
La pastran vizagon lumigis radia rideto.
“Cu ne?” li diris, kun okulumo. Kaj li adiaue premis la manon de Karal.
11
La nekropsia raporto kaj la raporto de la kuracisto de Jendrik sciigis nenion neatenditan. Tamen estis utile havi konfirmon pri tio ke, kiam okazis la akcidento, la arkitekto ne estis sub la influo de alkoholajo au de ia drogo. Li estis, kiom eblis certigi, tute sana, kaj la morton kauzis la falo pere de ost-rompo krania kaj frakaso de la spino. La edzino versajne mortis, senkonsciigite de la soko, kiam la veturilo brulis.
*
La kunfluejo de Tjazo kaj Mikva, nature tre bela loko, estas arangita kiel parketo kun benkoj kaj arbetoj. Tie promenis Stefano, sercanta senlacigon. Li ekrimarkis malnovan stonon, fiksitan en restajo de multjarcenta urbomuro. Io estis gravurita, sed bedaurinde grandparte forvisita pro la antikveco.
La junulo komencis decifri:
